De naam "De Malpie" aan de noordelijke ingang van het gebied is in deze boomstam gegraveerd, te vinden dichtbij de Venbergse Watermolen.
De Malpiebeemden die tussen Borkel en Schaft en Valkenswaard ca. 217 hectare in beslag nemen en de Malpiebossen van ca. 400 hectare waarvan ongeveer 120 hectare aan heide en vennen, welbekend en geliefd als wandel- en fietsroute. Aan de noordelijke ingang van het gebied aan de rivier vinden we de Venbergse Watermolen, gelegen aan de Dommel. Deze stroomt dwars door het gebied, tussen de heide en de beemden. Aan de oostzijde van de Dommel liggen de Malpiebeemden, die bestaan uit kleine veldjes grasland, moerasbosjes en moerassen. Het beekdal, waarin de meest zanderige bodem afwisselt met venige en lemige plekken, vormt een mooie, vloeiende overgang naar de laaggelegen dekzanden van de eigenlijke Malpie. Om te wandelen of te fietsen zijn er vele paden met bewegwijzering op de Malpiebergse heide. De kans dat u een fietser of een mountainbiker op het natuurgebied. De Malpie tegen komt is dan ook niet ongewoon.
De Dommel, enkele honderden meters van Venbergse Watermolen
De Malpiebergse heide is een mooi open heidegebied, dat grotendeels in eigendom is van gemeente Valkenswaard. Natuurmonumenten heeft een klein deel in eigendom, dat grenst aan het bosgebied dat bij Malpie hoort. Het voormalig productiebos, gebruikt voor de mijnbouw, verandert langzaamaan steeds in een natuurlijker loofbos. Het effect daarvan is nu al merkbaar. Wandel door het bos en je komt allerlei vogels tegen die zich hier niet zo lang geleden nog niet op hun plek voelden. Je kunt verschillende spechtensoorten horen en zien, zoals de groene en grote bonte specht. In de Malpie is een vleermuizenkelder waar de grootoor en de franjestaart zitten.
Een deel van de malpie is heidegebied met een aantal vennen.
De grote vennen zijn het Molenven, het Wasven, het Pastoorsven, de Vaarvennen en het Groot Malpieven. De Vaarvennen hebben een natuurlijke oorsprong: ze zijn gevormd als stroomdalvennen, samenhangend met het nabije Dommeldal. Het heidegebied is een van de laatst overgebleven oorspronkelijke Brabantse heidegebieden. Onder meer in de Vaarvennen bevindt zich een grote kokmeeuwenkolonie. Plaatselijk zijn er zandverstuivingen te vinden, onder meer nabij het Groot Malpieven. In de buurt van de watermolen komen geurige gagelstruwelen voor.
De Vaarvennen liggen kort bij het fietspad dat van de Venbergse Watermolen naar Borkel en Schaft loopt.
Bijzondere plantensoorten die we tegen kunnen komen zijn o.a. de vleesetende Zonnedauw, Moeraswolfsklauw en in de maand augustus bloeit de zeldzame Klokjesgentiaan. Het dierenleven is tevens rijk, denk aan de levendbarende hagedis, Phegeavlinder, het Gentiaanblauwtje, de Pad en de Heikikker.
Niet ver van het Groot Malpieven zijn enkele zandverstuivingen te vinden die het gebied rijk is.
Het Groot Malpieven, waar een grote meeuwenkolonie zich heeft gevestigd.
De kwaliteit van het Groot Malpieven op de Malpie in Valkenswaard is verbeterd waardoor het gebied ecologisch in evenwicht is gebracht. De herstelactiviteiten zijn in het voorjaar van 2018 voltooid. Het is een gezamenlijk herstelplan van de gemeente Valkenswaard en de Bosgroep Zuid-Nederland, gefinancierd door de provincie. Eerder is het westelijk deel van het ven met omgeving al aangepakt. Nu krijgt het stuk pal langs het Malpiefietspad de grote opknapbeurt. Het gebied rondom het ven wordt helemaal opengemaakt. Dat is nodig om de echte heideontwikkeling weer terug te krijgen. Compleet met heidevegetatie, vlinders, libellen, vogels enzovoorts. Begin 2018 is een laag slib, variërend van tien tot zestig centimeter, uit het Groot Malpieven verwijderd worden. Dat zijn naar schatting vijfhonderd vrachtwagenladingen. Al dit vrachtverkeer wordt gedirigeerd in zuidelijke richting via Schaft naar de Maastrichterweg.
Mountainbikers maken ook gebruik van de mooie paden. Aan de rand van de heide is een insectenhotel neergezet.
Het gebied huisvest vogels als de Roerdomp, Blauwborst, Havik, Waterral, Boomleeuwerik, Roodborsttapuit, Kuifmees, Kruisbek, Wielewaal, IJsvogel en spechten (bijv. Zwarte Specht).