vrijdag 1 december 2023

Mijn visuele natuurverhalen

Mijn naam is Jozef van der Heijden. Ik woon in de Brabantse Hulsel.
Ik fotografeer al sinds de 70er jaren. Ik begon met een kleinbeeld fotocamera en een Super 8 filmcamera met geluidsregistratie. Op de boerderij filmde ik Groenlingen en Kneuen die de jongen op hun nest verzorgde. Mijn interesse gaat naar de natuur in het algemeen. Van vogels tot paddenstoelen, mossen, korstmossen en  landschappen. Maar vogels fascineren mij wel het meest. Daarnaast ben lid van diverse natuurbescherming organisaties (zie de logo's hieronder).

Hoewel vogels mijn voorkeur genieten, ontdekte ik op 4 januari 2019 de Opkrullende strookzwam in de bossen van Hapert, officieel de 19e geregistreerde vondst in Nederland sinds 1855 en de eerste sinds 1985. Daarna vond ik nog twee plaatsen waar deze zeer zwam voor kwam. Op 16 oktober 2019 vond ik op Landgoed Wellenseind de eveneens zeer-zeldzame Kroontjesknotszwam. Verspreidingsatlas.nl meldt sinds 1990 slechts 105 vindplaatsen in Nederland.

Volg mij op: Facebook Twitter YouTube en met jozefvanderheijden-foto.nl. Onderwerpen: Alles wat de natuur gedurende de jaargetijden bieden.

Rode zwavelkopjes in Landgoed De Utrecht

Op het eerste oog lijken de Rode zwavelkop paddenstoelen (zwammen) veel op de Gewone zwavelkop. Het hoedoppervlak is glad met vaak een bruingevlekt centrum. De hoedrand heeft een lichtere kleur. De rand kan velumresten (dun membraan dat het vruchtlichaam vóór het rijpen van de spore geheel of gedeeltelijk - alleen het sporendragende deel - omsluit) bevatten, maar deze kunnen door de regen worden weggespoeld.


Rode zwavelkopjes in een donker bos op Landgoed De Utrecht. Een veldwaarneming kan voldoende zijn voor validatie

Rode zwavelkop (Hypholoma lateritium) is een schimmel in de familie Strophariaceae. Hij leeft saprofytisch en vormt bosjes op rottend hout en stronken. Hij gedijt goed op eiken en beuken, maar kan ook worden aangetroffen op houtsnippers. De steenrode hoed heeft een diameter van 2 - 10 cm. Het hoedoppervlak is glad met vaak een bruingevlekt centum. De hoedrand heeft een lichtere kleur. De rand kan velumresten bevatten, maar deze kunnen door de regen worden weggespoeld. De lamellen kleur lichtgeel tot geelbruin en worden grijs- of olijfbruin naar mate de leeftijd vordert.

De lamellen kleuren niet groenig, zoals Hypholoma fasciculare. De steel heeft aan de bovenzijde een bleekgele kleur en aan de onderzijde is deze donkerder of roodachtig van kleur en heeft lengtevezels. Op de steel kan een ringzone aanwezig zijn, een restant van het velum partiale dat bij jonge vruchtlichamen de plaatjes afdekt.


De kleur van de Gewone zwavelkop is zwavelgeel met oranjebruin centrum en vaak met bleekgele tot donkerbruine schubjes (velumresten) aan de hoedrand. De hoed heeft een doorsnede van 2-6 cm. De hoed is eerst kegelvormig en wordt later boller en platter. De Gewone zwavelkop kan ook weer makkelijk verwisseld worden met de eetbare dennenzwavelkop (Hypholoma capnoides) en het stobbezwammetje (Kuehneromyces mutabilis).

Het kleurenpallet van de mossen en dooiermos

Groot dooiermos kent een variatie in kleur als deze korstmos van het jonge stadium verouderd naar oudere stadia. Als deze mooi gekleurde dooiermos ook nog tussen gewonen mossen groeit, ontstaat er een kleurenpallet dat het oog streelt. Het groeit op schors van bomen, op steenachtige ondergrond als beton, baksteen, cement en stoeptegels, zelfs op asbest en op asfalt.


Het kleurenpallet van de mossen en dooiermos, met gele, oranje en zelfs de grijze variant.

Het bladvormige thallus is meestal heldergeel tot oranje, soms deels of geheel grijs. Groeit de soort op beschaduwde plekken, dan is de kleur van het thallus vaak groen. De onderkant is wittig. De lobben zijn vrij hoekig en ondiep ingesneden. Meestal zijn er apothecia (schotelvormige vruchtlichamen) aanwezig, die van binnen donkeroranje zijn gekleurd en tot 2 cm groot kunnen zijn. De soort wordt wel verward met klein dooiermos en oranje dooiermos. De eerste heeft echter geen lobben en bestaat vrijwel alleen uit een bolletje met apothecia. De tweede verschilt in de meer oranje kleur, het bobbelige thallus en de (schaarse) apothecia met gekerfde rand.

De gele kleurstof parietinezuur werd vroeger wel gebruikt als verfstof. De gele kleurstof wordt bloedrood wanneer deze in aanraking komt met een sterke base, zoals kaliloog of natronloog. Dit soort kleurreacties wordt veel gebruikt bij determinatie om korstmossen op naam te brengen.


Het groot dooiermos komt vooral voor op basische substraten en is een indicator voor voedselrijkdom. De soort is zeer algemeen in gebieden met intensieve veehouderij: de aanwezigheid van ammoniak bevordert de groei. Sinds de jaren 1980 komt de soort in Nederland (en andere delen van Europa) steeds meer voor, omdat ze kan profiteren van verontreiniging door verbindingen met stikstof. In de systematiek van de mossen- en korstmossengemeenschappen is groot dooiermos een differentiërende soort van de klasse van haarmutsen en vingermossen (het geslacht Physcia).

dinsdag 28 november 2023

Scherpe schelpzwam okerbruin tot kaneelkleurig

Een mooie paddenstoel heeft mooie kleuren of mooie vormen. De Scherpe schelpzwam heeft het allebei. De bovenkant is totaal anders als de onderkant of de zijkant als de zwam de mooie opkrullende schelpvorm heeft aangenomen. Als de zwam ook nog eens omringt wordt door mos is het plaatje helemaal compleet.


De Scherpe schelpzwam kleurt van bleek okerbruin tot kaneelkleurig

De scherpe schelpzwam (Panellus stipticus) is een paddenstoel uit de familie Mycenaceae. De scherpe schelpzwam is een algemeen voorkomende paddestoel en groeit op dode stronken, stammen en takken van loofbomen. Vooral eik in loof- en gemengde bossen op vochtige tot droge, voedselarme tot voedselrijke bodems. Deze schelpvorminge kleine zwam, groeit in groepen en is goed herkenbaar door de okerkleur en de wat klei-achtige structuur van de hoedhuid. Aan de onderzijde valt met name de overgang van de lamellen naar het stompe, vrij brede steeltje op.

De hoed is waaier- tot niervormig, zijdelings gesteeld, diameter 2 tot 4 cm, fijnschubbig, mat en bleek okerbruin tot kaneelkleurig. De steel is 5-20 x 2-5 mm en bleek okerbruin. Vlees wittig tot crème.