Onontgonnen gebieden rond Flaes en Goor

Het was vanmorgen helder en zonnig. Dat is de eerste ochtend sinds lange tijd dat de zon door de wolken wist te breken. Al bij zonsopkomst was er geen wolkje aan de hemel. De laatste dagen scheen de zon - als die al scheen - alleen 's middags te zien. Vanmorgen ben ik daarom nog eens de Flaestoren beklommen en daar een paar foto's gemaakt van de omgeving. Landgoed De Utrecht is een ca. 2500 hectare groot landgoed in het Noord-Brabantse deel van de Kempen, ten zuiden van het dorpje Esbeek in de gemeenten Hilvarenbeek en Reusel-De Mierden. Het landgoed telt meer dan 130 soorten broedvogels. Op het landgoed is herberg De Bockenreyder gevestigd.

De Flaestoren geeft goed uitzicht over de Flaes en een deel van de Kleine Flaes. Als je de ander kant op kijkt kun je een stukje van het Goor zien. Mogelijk wordt het uitzicht richting het Goor de komende tijd beter. De dennenbomen, die daar van nature niet thuis horen worden gerooid. Of ze helemaal weg gaan weet ik niet, dat zal de komende weken duidelijk worden. Het gebied rond de Flaes en het Goor is nooit ontgonnen. Het gebied kent hier dan ook nog een heel oorspronkelijk karakter. Wel is het gebied in de loop der tijd steeds verder volgegroeid met bos. Het bos is tot dicht aan de rand van de vennen opgerukt, met name bij de Flaes en de Kleine Flaes. Voor het Goor is dit minder het geval. Zowel ten oosten als ten westen liggen hier nog grote aaneengesloten open natuurgebieden.

Dennenbomen moeten plaats maken voor het heidelandschap en loofbomen.

Landgoed De Utrecht werd ontgonnen vanaf 1898 en heeft zijn naam te danken aan de levensverzekeringsmaatschappij De Utrecht die op de grens van Nederland en België een groot ontginningsproject ondernam als geldbelegging. Verzekeringsmaatschappij De Utrecht hield zich voornamelijk bezig met volksverzekeringen. Het geld van de verzekerden werd door De Utrecht belegd in vastgoed, veelal kantoren en winkelpanden, in hypotheken op vastgoed en landerijen en in aandelen en obligaties. Sinds 1898 werd binnen de directie van De Utrecht gesproken over de mogelijkheid te beleggen in bosaanleg en heideontginning. Een dergelijk project als geldbelegging voor verzekeringsmaatschappijen was in die tijd nog ongebruikelijk. In 1898 kocht De Utrecht circa 700 hectare ‘woeste’ grond van de gemeenten Hooge en Lage Mierde om te ontginnen, er bossen op te planten en boerderijen te stichten.

Het ontginningswerk werd niet door de verzekeringsmaatschappij zelf uitgevoerd, maar door de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschapij. De Heidemaatschappij werd in 1888 opgericht voor het ontwikkelen van landbouwgronden, het herbebossen van zandgronden en het verbeteren van werkgelegenheid. In 1898 gaf verzekeringsmaatschappij De Utrecht de Heidemaatschappij opdracht om de woeste gronden te ontginnen.

De eerste ontginningswerkzaamheden bestonden uit het graven van hoofdwaterleidingen, het aanleggen van wegen en een boomkwekerij. De ontginning tot bos, dat uiteindelijk het grootste deel van het landgoed zou beslaan, kwam aanvankelijk langzaam op gang. In de eerste jaren werden er slechts enkele hectaren ontgonnen. In de hierop volgende jaren nam de bosaanleg sterk toe.
Na de uitvinding van de kunstmest aan het eind van de negentiende eeuw werden schapen overbodig als leverancier van dierlijke mest, en daarmee de heide als graasgrond. Grootschaliger dan voorheen werden de heidevelden ontgonnen. De laagst gelegen, natte gronden werd bebouwd met grasland, de wat hoger gelegen gronden met akkers. De hoogste en meest droge gronden waren geschikt voor bosbouw. Er werden overwegend grove dennenbossen aangelegd, een houtsoort die bij uitstek geschikt was voor heidegronden. Op de betere gronden werd ook loofbos aangeplant, vooral inlandse eik, dat voornamelijk werd verkocht als timmerhout.

Aanvankelijk werd het ploegwerk bij de ontginningen verricht door ossenspannen. Vanaf 1906 deed de stoomploeg haar intrede, waardoor de ontginningswerkzaamheden aanzienlijk sneller ver liepen. Het terrein werd gestaag uitgebreid. In de periode tussen 1898 en 1910 nam de omvang van het landgoed het sterkst toe. Tien jaar na de aankoop was de omvang van het landgoed bijna verdubbeld. In 1901 werd een terrein van 325 hectaren van de gemeente Hilvarenbeek gekocht. In 1910 werd De Hertgang bestaande uit 500 hectaren bos en heide aan het landgoed toegevoegd. Daarna werd besloten om alleen nog kleine stukken grond te kopen of door ruilverkaveling aan het landgoed toe te voegen om het geheel af te ronden. Voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog waren de ontginningen nagenoeg voltooid en had het landgoed een omvang van ongeveer 2.500 hectaren.

De sneeuw is weg en het water zakt weer

Vanmorgen fietsen ik over de Neterselse Heide. Twee weken geleden stond het einde het schotelven - een straat in Netersel die overgaat in een zandweg - nog helemaal blank. Daar begint de Neterselse Heide. Daarna begon het te sneeuwen. Inmiddels is het al enkele dagen aan het dooien en de sneeuw is bijna overal verdwenen. Doordat het maar langzaam dooide, kon het meeste water in de grond wegzakken, en dat is goed voor de grondwaterstand. Vanmorgen maakte ik daar en een stukje verder enkele foto's van de huidige situatie.

Vergelijk met: De waterinfiltratie vlaktes doen z'n werk

18 januari begon het te vriezen. Twee dagen later begon het te sneeuwen, en veel ook voor wat we gewend zijn. Een week later steeg de temperatuur weer, en de sneeuw verdween langzaam. Aanvankelijk leek het of de sneeuw zou blijven liggen tot er nieuwe sneeuw bij zou vallen, maar de dooi zette toch door. We konden een kleine week genieten van het witte landschap. De noorden wind en de laaghangende bewolking zorgde er niet alleen voor dat het koud aanvoelden, maar het zorgde ook voor een grijs landschap. Gisteren, en ook vandaag weer, kregen we de zon gelukkig weer te zien. De winter is daarmee natuurlijk nog niet voorbij. De maand februari moet nog komen en die kan echt winters uitpakken. De warme jas, muts en handschoenen zullen nog regelmatig van pas komen.

De Neterselse Heide - ten noorden van Netersel - vormt samen met de Grijze Steen, Landgoed de Utrecht, Landgoed Wellenseind, de Mispeleindse Heide en de Landschotse Heide een groot natura 2000 natuurgebied. Er is droge maar vooral ook natte heide te vinden. Moeraswolfsklauw, beenbreek en klokjesgentiaan komen er voor, evenals witte snavelbies en zonnedauw. Van de vogels kunnen blauwe kiekendief, boomleeuwerik en roodborsttapuit worden genoemd. Deze soorten hebben het de laatste jaren zwaar. Verdroging is de grootste oorzaak. Ook ten zuiden van het gebied ligt een landbouwontginning, Nieuwe Erven, die in de jaren 50 van de 20e eeuw tot stand kwam en, door toegenomen afwatering, van slechte invloed is op het waterbeheer.

Het water op het fiets- en wandelpad over de Neterselse Heide kan vermeden worden door er omheen de gaan.

De temperatuur stijgt dit weekend tot 9 °C overdag en 3 °C 's nachts. De wind draait geleidelijk naar het noordwesten en is matig, windkracht 4. In de loop van zondag komt er vanuit het noorden ook weer wat regen richting Nederland. Zondag begint landinwaarts met temperaturen rond het vriespunt en in het zuidoosten met lichte vorst. In de loop van de dag neemt de bewolking geleidelijk toe en later valt vooral in het noorden van het land ook wat regen. De wind waait uit het zuidwesten en neemt toe naar matig boven land en naar krachtig aan zee en daarmee wordt zachtere lucht aangevoerd. De temperatuur loopt zondagmiddag op naar waarden tussen 4 en 7 graden.

Sneeuwlandschap kijken vanuit de Flaestoren

Vanmorgen was de fietspad door Landgoed de Utrecht met de fiets redelijk te berijden. Op enkele plaatsen was het verstandig om even af te stappen. Vallen kan mij mij vervelend aflopen met mijn nog niet volledig herstelde heupoperatie. Als de heup bij een val uit de kom geraakt, kan ik daar de rest van mijn leven last van houden. Dat is het risico niet waard.

De Flaestoren met op de achtergrond de Flaes.

Fe treden van de Flaestoren waren zo goed als schoon. op enkele treden lagen nog wat bevroren sneeuwresten, maar daar kon je goed langs af lopen. De zon was nog nergens te zien. De bewolking lag vannacht over de regio, wat als een deken de temperatuur boven nul hielt. In onze regio blijft het vandaag bewolkt maar droog. Vannacht koelt het af tot -3 °C en is de wind zwak, windkracht 2. Morgenochtend begint de dag mistig en is de temperatuur ongeveer -2 °C. De komende dagen zal het ook bewolkt blijven en is de kans op regen hoog in de Brabantse Kempen. De temperatuur stijgt tot 6 °C overdag en 0 °C 's nachts. De wind draait geleidelijk naar het noorden en is zwak, windkracht 2. Vanaf vrijdag wordt het overdag kouder met temperaturen rond 4 °C. De sneeuw zal dus verdwijnen, zeker als het gaat regenen.

Naast de Flaes ligt nog veel sneeuw, op de Flaes ligt nog een dun laagje ijs.

De Flaestoren geeft een mooi uitzicht over de omgeveing. Zeker als het helder is en de natuur in kleur gehuld is. Nu is het voornamelijk grijs, met nog veel witte sneeuwresten. p 11 november 2011 is de uitkijktoren D’n Flaestoren geopend, naar een ontwerp van LuijtenISmeuldersIArchitecten uit Tilburg. Door 8 bomen van het landgoed zelf, elk zo’n 25 meter lang en 3000 kg zwaar, te combineren met slanke stalen kolommen is een open structuur gecreëerd waarin, door een afwisseling van trappen en bordessen, een makkelijk te belopen route naar het uitzichtbalkon op 22 m hoogte leidt. Vandaar en vanaf elke traptrede er naar toe, heb je een prachtig uitzicht over het niet toegankelijke deel van het natuurgebied De Flaes en het Goorven en de bossen er rondom heen. Parkeren bij den Bockenryder - Entree: € 1,00.

Bij het Goor staat de piknick tafel op een bult zand. Aan de overkant ligt de Neterselse Heide.

Het Goor(ven) ligt in het uiterste zuiden van Landgoed de Utrecht. Het grenst aan de noordzijde van de Neterselse Heide, op ongeveer 1 Km ten oosten van de Flaes.

Het Landgoed heeft 1600 ha bos, 600 ha landbouwgrond, 200 ha natuurterrein en100 ha erven/wegen en water en golfbaan. De Golfbaan wordt beheerd door Golfclub "Midden-Brabant".

Winter op Landgoed de Utrecht

Vanmorgen zag het weer wit van de Rijp Alles wat niet beschutwas, en waar vocht op zat was door de nachtvorst wit geworden. Mooi voor de foto natuurlijk. Op mijn dagelijkse fietstocht door Landgoed de Utrecht zag ik de kans schoon om de Flaestoren te beklimmen en enkele foto's te nemen van het uitzicht over het water van de Flaes en de heide bij het Goor.

De heide bij het Goor, links op de foto zie daar nog een stukje van.

Het Goorven, dat met 5,6 ha het grootste ven in de omgeving is. Tussen de Flaes en Goorven zijn een paar vennen heringericht. Landgoed De Utrecht kent drie grote vennen als de Flaes, de Kleine Flaes en het Goorven. De Flaes heeft een oppervlakte van 4,9 ha, de Kleine Flaes is 1,8 ha groot en het Goorven 5,6 ha. De natuurreservaten het Goor en de Flaes, in het zuidoosten van De Utrecht, vormen een kern van het vogel eldorado op het landgoed. Gelegen tussen uitgestrekte boscomplexen, omringd door de natte Neterselse- en Mispeleindse heide, roepen deze oer-oude vennen herinneringen op aan lang vervlogen tijden, toen alleen een oude turfsteker op de hoogte was van het bestaan van deze sompige moerassen. Momenteel telt het landgoed in totaal meer dan 130 soorten broedvogels met beroemde soorten als de genoemde ijsvogel, nachtzwaluw, zwarte specht, bonte specht, kerkuil, bosuil, wulp. Zelfs een kolonie Aalscholvers broeden in bomen midden in de Flaes, die vanaf het 22 meter hoge balkon van de Flaestoren goed waren te zien gedurende de vroege broedperiode.

Op 11 november 2011 is de uitkijktoren D’n Flaestoren geopend, naar een ontwerp van LuijtenISmeuldersIArchitecten uit Tilburg. Door 8 bomen van het landgoed zelf, elk zo’n 25 meter lang en 3000 kg zwaar, te combineren met slanke stalen kolommen is een open structuur gecreëerd waarin, door een afwisseling van trappen en bordessen, een makkelijk te belopen route naar het uitzichtbalkon op 22 m hoogte leidt. Vandaar en vanaf elke traptrede er naar toe, heb je een prachtig uitzicht over het niet toegankelijke deel van het natuurgebied De Flaes en het Goorven en de bossen er rondom heen.

Altijd leuk om vanaf de Flaestoren over het water te kijken, maar vanmorgen zeker.

Wie zegt Landgoed De Utrecht, denkt gelijk aan de de Flaes en het Goor ven. Landgoed De Utrecht is een ontginningslandgoed dat is ontstaan door het ontginnen van heide grond. Het doel hiervan was het tot stand brengen van akkergronden en productiebossen. Rond 1850 bestond het gebied uit uitgestrekte heidevelden, in feite gedegradeerd bos met name als gevolg van houtkap en overbeweiding. Uit de Topografische en Militaire Kaart van circa 1850 blijkt dat het gedeeltelijk om natte heide ging; in het gebied liggen verschillende vennen en vennetjes. Na de uitvinding van de kunstmest aan het eind van de negentiende eeuw werden schapen overbodig als leverancier van dierlijke mest, en daarmee de heide als graasgrond. Grootschaliger dan voorheen werden de heidevelden ontgonnen. De droge heide werd bebost en de vochtige heide omgezet in cultuurgrond: dit zijnde zogenaamde ‘jonge heideontginningen’. Binnen het gebied lagen de oude, middeleeuwse ontginningen Dun, Tulder en Lange Gracht. Vooral de geschiedenis van Tulder of Teulder gaat ver terug: rond 1400 waren hier al percelen in cultuur gebracht en ontstond er een pleisterplaats met een bierbrouwerij en jeneverstokerij. Bij de ontginning van het landgoed zijn deze buurtschappen met hun akkercomplexen grotendeels bebost.

De waterinfiltratie vlaktes doen z'n werk

De vlaktes die bij de herinrichting van Natte Natuurparel De Utrecht zijn afgeplagd doen hun werk. Het regenwater wordt daar opgevangen om langzaam de in grond te infiltreren. Door het water te bergen en niet snel af te voeren, wordt het grondwaterpeil langzaam hersteld. Bovendien geeft het geen overlast stroomafwaarts. Als er veel water snel wordt afgevoerd, krijgen ze in Den Bosch natte voeten. Daar komt het water van de Kempische beken via de Dommel bij elkaar. En dat kan de Brabantse hoofdstad niet verwerken.

Het water uit de bergingsvlakte loop over de zandweg (Schotelven, Netersel) naar de sloot waar het weg stroomt.

Gisteren was ik bij de Groote Beerze, waar het water erg hoog staat. Er is de laatste maand zoveel water gevallen dat de velden die zijn afgeplagd blank staan. Daar moet het water de grond in trekken, zodat er in het voorjaar en in de droge perioden daarna voldoende voorraad in de grond zit dat de planten en bomen voldoende water aan kunnen, en dat het waterpijl de afname van grondwater aan kan als de akkers weer beregeld worden.

Nu zien we de resultaten van de herinrichting van natuurgebieden en van beekjes, zoals de Groote- en Kleine Beerze, de Raamsloop en de Reusel. In andere streken zijn en worden ook maatregelen genomen om het water te bergen als het veel regent. Niet snel afvoeren, zoals dar voorheen gebeurden, maar vasthouden. Water dat eenmaal naar de zee is weggelopen kan niet meer gebruikt worden om de natuur in stand te houden. Er is nog meer gedaan bij de herinrichting. Maatregelen die niet zo opvallen. Zo zijn sloten die water uit landbouwgebieden afvoeren omgeleidt naar o.a. de Groote Beerze. Zo wordt voorkomen dat voedselrijk water met meststoffen de natuurgebieden niet meer verreikt. Voorheen liepen er diverse sloten met uitgespoelde meststoffen en stikstof door de natuurgebieden, zoals de Neterselse Heide. Daar trok een deel van het water de grond in en bemesten zo stikstofminnende planten, waaronder het Pijpenstootje. Doordat die sneller groeien overwoekeren ze zeldzame planten die van arme grond houden.

Waterbergingsvlakte aan het Schotelven in Netersel.

De Neterselse Heide, ten noorden van Netersel, grenst naadloos aan Grijze Steen, Landgoed de Utrecht, Landgoed Wellenseind, de Mispeleindse Heide en de Landschotse Heide. Er is droge maar vooral ook natte heide te vinden. Moeraswolfsklauw, beenbreek en klokjesgentiaan komen er voor, evenals witte snavelbies en zonnedauw. Van de vogels kunnen blauwe kiekendief, boomleeuwerik en roodborsttapuit worden genoemd. Deze soorten hebben het de laatste jaren zwaar. Verdroging is de grootste oorzaak. Ook ten zuiden van het gebied ligt een landbouwontginning, Nieuwe Erven, die in de jaren 50 van de 20e eeuw tot stand kwam en, door toegenomen afwatering, van slechte invloed is op het waterbeheer.

Zandpaden op de Neterselse Heide staan blank. Voor de recreanten vinden dat mindere fijn, de natuur vaart er wel bij.

Waterschap De Dommel maakte werk van het project Natte Natuurparel De Utrecht. Dit project bestaat uit het beekherstel van de Raamsloop en de Reusel en het versterken van de natuurwaarden in de Natte Natuurparel De Utrecht. Dit doet het waterschap voor een meer natuurlijk, robuust en klimaatbestendig gebied. Een natte natuurparel is een belangrijk nat natuurgebied met bijzondere natuur die afhankelijk is van voldoende grondwater en een goede waterkwaliteit. Deze natuur kent verschillende kleine ecosystemen, ook wel verschillende habitattypen genoemd. Met een aantal daarvan gaat het niet goed. De meeste gebieden hebben last van verdroging. Het herstel van een goede waterhuishouding door méér en langer water vast te houden, is een belangrijke voorwaarde om de gewenste natuur te behouden of terug te laten keren. Het in stand houden van de gewenste natuur is het belangrijkste doel van het project.

Waterbergingsvlakte langs de toegangsweg naar de Neterselse Heide, vanaf de Ruttestraat, ten noorden van Netersel.

Water onder vlonderpad bij de Groote Beerze

Vanmorgen maakte ik mijn eerste echte natuurwandeling zonder krukken na mijn heupoperatie. Ik wilde niets forceren, dus beperkte ik mij tor 2,5 Km. Ik koos er o.a. voor om over het vlonderpad naar de Groote Beerze te wandelen, om eens te kijken te kijken hoeveel water er onder het vlonderpad staat en hoe hoog het water in de beek staat. Hoog, dus. De lage vloeivelden zijn goed gevuld met het water dat daar de tijd krijgt om in de grond weg te zakken.

Langs de voormalige BZ40, tussen de Westelbeersedijk en de Groote Beerze, is eind 2021 een vlonderpad aangebracht. Dit om het oude wandelpad toegankelijk te houden bij het laten onderlopen met water als er veel regen valt, en de beek die bersmald en verondiept is buiten de oevers treedt. Tevens maakt de aanleg van een vlonderpad het herstel van een stroomgeul mogelijk. Door het vlonderpad te ontwerpen tot een hoogte van 21.75m +NAP blijft het pad ook toegankelijk als het gebied onder water staat. Het vlonderpad krijgt een breedte van 1 meter en heeft een lengte van 75 meter. Zo zijn ook de wandelroutes die de Groote Beerze passeren in takt gebelven. Voor recreanten is over de beek een smalle voetgangersbrug gelegd om zo van de Westelbeersedijk (Casteren) naar de Fons van der Heijdenstraat (Netersel) en verder naar de Neterselse Heide te verbinden.

Na de vele regen die zaterdag viel, ziet het weer er deze zondag een stuk vriendelijker uit. Maar er is een beetje winterweer in aantocht, vertelt Roosmarijn Knol van Weerplaza. "Vanuit het noordwesten komt nieuwe bewolking dichterbij", legde Roosmarijn zondagochtend uit in het radioprogramma 'Weekend' op Omroep Brabant. "Dit zijn wat meer stapelwolken. Die kunnen wat neerslag opleveren. Tijdens een intensieve bui misschien ook wat hagel." Daarbij staat een stevige zuidwesten wind. "Die gaat in de loop van de dag nog wat verder in kracht toenemen. Af en toe kracht vijf of zes. Dat maakt het voor je gevoel wat kouder, ondanks het zonnetje."

Met het winterprikje krijgen we maandag al te maken. "Komende nacht neemt de bewolking toe en komt een lagedrukgebied dichterbij. Dat gaat echt pal over onze provincie trekken. Daar krullen allerlei banden met neerslag omheen. Het gaat een paar uur lang regenen. Maar de lucht koelt steeds verder af en ik verwacht dat je maandag wat sneeuwvlokjes uit de lucht kan zien dwarrelen als je geluk hebt." Die sneeuw zal volgens de weervrouw niet blijven liggen. "Daarvoor is de temperatuur nog iets te hoog." De rest van de komende week houden we kans op neerslag. "Maar dan gaat het echt om plaatselijke buitjes." Dit kunnen volgens Roosmarijn opnieuw winterse buien zijn. "Ook dan kan er wat hagel en natte sneeuw vallen. Maar er zijn dan ook langere droge perioden en er is ruimte voor de zon. Het weerbeeld is dan echt een stuk vriendelijker dan. Overdag wordt zo'n 2 tot 4 graden. Tijdens de nachten gaan we een paar graden onder het vriespunt uitkomen. Af en toe zal er kans op wat gladheid zijn, als de weg een beetje nat is."

Hoog water in de Groote Beerze

Hoog water in de Groote Beerze, bij de voetgangersbrug en voorde tussen de Schipstaarten, Netersel en De Biezegoren, Casteren. De natte weken brengen grondwaterstand weer op peil, en dat is nog altijd nodig. In de zomer van het vorige jaar is de herinrichting van het Beekdal van de Groote Beerze, traject 1 en 3 afgerond.

Hoog water in de Groote Beerze, bij de voetgangersbrug en voorde.

Het doel van de herinrichtingen was gericht op het terugdringen van de verdroging en om water op te vangen als het veel regend. De waterbergingen en de langzamere afvoed van water moet het grondwaterpijl verhogen, zodat in tijden van droogte het grondwaterpijl niet te ver zakt.

In Noord Brabant wordt de grondwaterstand constant gemeten met 112 peilbuizen. De grondwaterstand is er hoger dan de stand die eens in de tien jaar voorkomt. December was een natte maand en ook nu in januari is het erg nat. Normaal valt er rond de 100 mm, maar nu is er tussen de 105 en 155 mm regen gevallen. De waterschappen hebben veel beken heringericht waarbij de beken weer zijn gaan meanderen en de bodem van de beken zijn verondiept. Ook zijn de sloten verondiept om zo de drainagewerking te verminderen. In veel natuurgebieden zijn de slotjes zelfs helemaal gedempt. Bij de beken en rivieren die nog niet zijn aangepakt worden de stuwen hoger gehouden in de sloten zijn schotten geplaatst zoveel mogelijk water vast te houden en in de grond te laten trekken. Ook in de natte periode blijven ze dat doen zodat het grondwater is aangevuld als we richting het voorjaar gaan. In het voorjaar is het de laatste jaren vaak erg droog.

De Gaai draagt bij aan verspreiding van de eik

In de omgeving van onze schuur in Netersel houden zich enkele Gaaien op. De ene keer zitten ze in de houtwal achter het weiland, dan zitten ze in de bomen voor of naast de schuur. Omdat ik een week of acht moest revalideren van mij heupoperatie en niet of nauwelijks bij de schuur geweest ben, heb ik ze daar ook niet gevoerd. Wel is er water in het vijvertje voor de fotohut. Daar drinken veel vogels en nemen daar zo nu en dan een bad. Nu ik langzaam beter mobiel aan het worden ben zal ik ze dagelijks weer gaan voeren. Als ze weer doorhebben dat daar voer te vinden is zullen ze ook wel weer terugkomen. Dat is belangrijk om in de paartijd weer foto's te gaan maken vanuit de fotohut, of vanuit een schuiltentje in de tuin voor de schuur.

Voedsel vindt de gaai in bomen en struiken, in de lucht en op de grond; het betreft een breed spectrum van dierlijk en plantaardig dieet: insecten en ongewervelden (waaronder veel plaagdieren), eikels, beukennootjes, hazelnoten en andere zaden en noten, vruchten als bramen, kersen, frambozen en lijsterbessen. Ook kleine of jonge zangvogels en eieren behoren tot het dieet, evenals kleine knaagdieren. Met de sterke snavel hakt de gaai gaten in harde omhulsels als slakkenhuizen, notendoppen en eierschalen en doorwoelt hij bodem, dierenpoep en menselijk afval. De Gaai heeft dus graag nootjes. Zo staat de eikel in de herfst- en wintermaanden op zijn hoofdmenu. De grote pinda's zijn een niet alledaagse aanvulling, en daarmee extra aantrekkelijk om mee te nemen.

De eik is afhankelijk van de gaai voor het verspreiden van eikels: de gaai vervoert ze in zijn keel en tussen zijn snavel naar plaatsen met een zachte ondergrond, waarna hij ze in de aarde duwt. Zo legt hij een wintervoorraad aan. Hij vergeet alleen een aantal plekjes. Wat niet teruggevonden wordt, kan uitgroeien tot een nieuwe eik. Om deze reden wordt de gaai ook wel 'de grootste bosbouwer' genoemd. De Duitse naam voor de gaai (Eichelhäher) typeert het gedrag. De wetenschappelijke naam Garrulus glandarius valt vrij te vertalen als voortdurend krassende eikelzoeker.

Van oorsprong vrij schuwe bosvogel, maar inmiddels ook volop in het stedelijk gebied te vinden. Gaaien hebben in het bos de functie van indringer-alarm; veel dieren reageren op hun alarmroep en verbergen zich. Zo kunnen de Gaaien de roep van de Buizert perfect imiteren. Gaaien zijn bekend om de opvallende blauw-zwart gestreepte tekening op de vleugel.

Nijlganzen op de Rioolwaterzuivering Hapert

De eerste foto's na Nieuwjaarsdag maakte ik op het Waterpark Hapert van de Rioolwaterzuivering in Hapert. Met mijn pocketcamera op zak, een al wat oudere Nikon Coolpix S9900 - met zoomlensje - wist ik in Hapert enkele de mooie vogels op de rioolwaterzuivering te fotograferen. Het waterpark is een natuurlijke schakel tussen de rioolwaterzuivering en de beek de Groote Beerze.

Nijlganzen op de Rioolwaterzuivering Hapert

Het waterpark is door het waterschap aangelegd in 2002. Het doel van dit waterpark is water vasthouden, zuiveren en ecologiseren (zorgen voor meer biologisch leven in het water). Het waterpark is een natuurlijke schakel tussen de rioolwaterzuivering en de beek de Groote Beerze. Daarnaast vormen natuurontwikkeling, recreatie en educatie belangrijke elementen van het waterpark. Er is gebleken dat de vijvers en filters in dit waterpark niet optimaal werken. Het zuurstofgehalte van het water is te laag en het bevat nog een te hoge concentratie van nutriënten, zoals fosfaat en ammonium. Tevens kan het beheer en onderhoud niet goed genoeg uitgevoerd worden, waardoor de functionaliteit verminderd. Daarom is besloten om het waterpark opnieuw in te richten.

De Nijlgans (Alopochen aegyptiaca), ook wel vosgans genoemd, is een eend-achtige vogel uit de familie Anatidae (zwanen, ganzen en eenden). In deze familie wordt de soort in de onder-familie Tadorninae (halfganzen) geplaatst. Dit zegt meteen iets over het formaat. De naam nijlgans is verwarrend, want hij behoort niet tot de onder-familie Anserinae (zwanen en ganzen). De oude Egyptenaren beschouwden de nijlgans als een heilig dier en beeldden hem regelmatig af in hun kunst.

De lichaamslengte bedraagt 63 tot 73 cm en het gewicht 2,5 kg. Het verenkleed van beide geslachten is gelijk. De nijlgans leeft voornamelijk op het land, hoewel hij goed kan zwemmen. De nijlgans eet zaden, bladeren, grassen en stengels. Af en toe eet dit dier sprinkhanen, wormen en andere kleine dieren. In het broedseizoen verdedigt hij een territorium, soms zelfs agressief, maar ook onderling zijn ze weinig verdraagzaam. Die agressiviteit is trouwens het handelsmerk van deze ganzen. Ze passen brute kracht toe om het nest van een andere vogel in te pikken - waarvan vooral grauwe ganzen, maar ook roofvogels, kraaien, eenden en dergelijke, slachtoffer zijn - en om de kleintjes van andere eend-achtigen te verdrinken.