woensdag 9 januari 2019

Opkrullende strookzwam, 19e vondst in Nederland

Vrijdag (4 januari j.l.) vond ik tijdens een wandeling door de bossen van De Pan in Hapert een zwam, wat de ernstig bedreigde Opkrullende strookzwam bleek te zijn. De zwam groeit aan de onderzijde van een afgebroken dennentak, bij mijn vondst een Grove den. De eerste vondst van de Opkrullende strookzwam in Nederland werd geregistreerd in 1885, deze vondst is de eerste in Nederland sinds 1985. De Opkrullende strookzwam is van 1855 tot 2019 slechts 19 keer waargenomen. Deze is officieel ook de tweede vondst in Noord Brabant, ooit.

Deze zwam heb ik aangemeld bij Waarneming.nl, waarna een monster is opgestuurd naar het Ecologisch Adviesbureau van Melchior van Tweel, die microscopisch onderzoek heeft verricht. Omdat ik geen adres kende waar ik een monster naartoe kon sturen heb ik Thijs van der Zanden uit Reusel gevraagd dat voor mij te doen. De zwam is vandaag 9 januari 2019 goedgekeurd, zie: www.waarneming.nl/observation/166396232/.

VALIDATIE TOELICHTING:
Controle door validator Melchior van Tweel: "Generatieve hyfen met meervoudige gespen en ca 5 um breed. Sporen (soms iets gebogen) ellipitisch tot cylindrisch 8x3 7x2,5 8x3 7x2,5 um; Sporen 1-2 per mm"

Deze vindplaats van de Opkrullende strookzwam is nu officieel de 19e in Nederland, na de 18 die tussen 1855 tot 2019 zijn geregistreerd.

Daarmee is het officieel de 19e geregistreerde vondst in heel Nederland sinds ooit en de 1e sinds 1985. De eerdere 18 vondsten die van 1855 tot 2019 bekend zijn staan vermeld op www.verspreidingsatlas.nl/0255030. De eerste vondst in Nederland werd geregistreerd in 1885, deze vondst is de eerste in Nederland sinds 1985. Deze is nu officieel ook de tweede vondst uit Noord Brabant ooit. Het duurt meestal 1-2 weken voordat goedgekeurde waarnemingen op waarneming.nl ook te zien zijn op Verspreidingsatlas.nl.

Update:
Op maandag 14 januari vond ik op de zelfde plaats nog eens 13 van deze zeldzame Opkrullende strookzwammen.



Omroep Brabant Radio
Zondagmorgen 13 januari werd op Omroep Brabant Radio de vondst van de Opkrullende strookzwam besproken door Boswachter Frans Kapteijns. In zijn praatprogramma "Stuifmeel", onderdeel van het programma "Lekker Weekend" behandelt Frans vragen van luisteraars die in relatie staan tot de natuur. "Lekker Weekend" begint elke zondag om 11:00 uur, "Stuufmeel" begint rond 11:30 beginnen. Het gesprek is te beluisteren op Radio Uitzending gemist: "Lekker Weekend" van zondag 13 jan. 2019 - 11:00 uur.

De afleveringen van Stuifmeel zijn ook te lezen op de website van Omroep Brabant.

Zo staat op www.omroepbrabant.nl/Stuifmail-zondag-13-januari-kolonie-dromedarisluizen-buizerd-grauwe-schildwants-en-aardster een beschrijving van de onderwerpen die in Stuifmeel aan de orde komen, waaronder ook de vondst van de Opkrullende strookzwam.



Soort beschrijving:
De Opkrullende strookzwam (Antrodia ramentacea) groeit vooral aan de onderzijde van afgevallen dennentakken, vaak op de schors. In het buitenland is de soort behalve van dennenbomen ook bekend van andere naaldbomen en wilg. De soort staat te boek als zeer zeldzaam. Recente waarnemingen zijn nagenoeg beperkt tot (aangeplante) zwarte dennenbossen in de kustduinen: Terschelling, Texel, Bergen en Zandvoort. De soort is opgenomen in de Rode Lijst wegens het gering aantal waarnemingen in de periode 1990-2007 in vergelijking tot de periode 1900-1990.

Voor 1970 staan op de verspreidingskaart vondsten van twee plaatsen vermeld (vierkantje op de kaart), alle uit de jaren dertig van de vorige eeuw (Bloemendaal, Bilthoven 4x). Bovendien zijn vòòr 1930 vondsten bekend uit Lochem, Nunspeet en Schoorl (Donk). Recent is er één vondst uit het binnenland, opmerkelijk genoeg van dezelfde boomsoort als in de kustduinen (zwarte den). Het voorkomen in de kustduinen is mogelijk toegenomen door het ouder worden van de (zwarte) dennen die zijn aangeplant in de eerste helft van de vorige eeuw.

De soort wordt vooral in de maanden oktober-december gemeld (86%). De Opkrullende strookzwam zou in zijn verspreiding beperkt zijn tot Europa, maar recent is de soort ook vastgesteld op (uitheemse) dennen in Patagonië (Argentinië). Van 1985 tot 2019 is de Opkrullende strookzwam slechts 11 keer waargenomen. Mijn vondst van dit weekend is de twaalfde in Nederland en de tweede in Noord Brabant.

Foto boven; Een oud exemplaar van vorig jaar, de overige zijn van dit jaar.

De Opkrullende strookzwam (Antrodia ramentacea) onderscheidt zich van de meeste andere witte, resupinaat groeiende gaatjeszwammen door het voorkomen op dennentakken en de wijde gaatjes (1,3-1,7 per mm). De vruchtlichamen kunnen een lengte bereiken tot 8 cm. De soort vertoont enige gelijkenis met de Duindennenzwam (Diplomitoporus flavescens) die ook voorkomt op dennentakken in de duinen. De Duindennenzwam heeft meestal kleinere vruchtlichamen (1-2 cm), iets nauwere gaatjes (2-4/ mm) en meestal iets oranje getinte, harige hoedkanten (zie ook Labryrinthstrookzwam A. heteromorpha).


Lees ook het eerste artikel van deze vondst: jozefvanderheijden-foto.blogspot.com/zeer-zeldzame-opkrullende-strookzwam