dinsdag 27 oktober 2020

Kroontjesknotszwam terug op oude plaats

Vorig jaar vond ik de zeldzame Kroontjesknotszwam op Landgoed Wellenseind. Begin deze maand deelde Lex Peeters mij de locatie van een tweede vindplaats. Vanmorgen maakte ik onderstaande foto's van de Kroontjesknotszwammetjes, die Thijs van der Zanden mij gisteren tipte. Deze twee groeide op de plaats en op het zelfde stukje hout waar ik vorig jaar de eerste Kroontjesknotszwammetjes vond.

Kroontjesknotszwam (Artomyces pyxidatus)

De kroontjesknotszwam is een zeer zeldzame zwam, de eerste Nederlandse vondst van de kroontjesknotszwam dateert van 1996 (zie Verspreidingsatlas). Van 1990 tot heden zijn er 149 vindplaatsen bekend. Daar komt er nu weer één bij.

De kroontjesknotszwam of vertakt kroonknotsje heeft een eenjarig vruchtlichaam, 4-12 cm hoog. De rechtop staande takken zijn kandelaarachtig vertakt. De uiteinden zijn afgeknot, bekerachtig verdiept en als een kroontje getand. De kleur is bleek vleeskleurig tot beige of okergeel. Het vlees is geelwit, bij kneuzing bruin verkleurend en de geur is scherp kruidig. Je kunt ze vinden van juli t/m november op liggende ontbaste stammen van naald- en loofbomen. Het epitheton pyxidatus betekent "doosachtig" - een verwijzing naar deze vorm. Artomyces pyxidatus kan gedurende het groeiseizoen overal in Noord-Canada worden waargenomen. Het is een wijdverbreid verspreide soort, maar ongewoon in West-Europa. De schimmel produceert zijn harde, koraalachtige vruchtlichamen op groeiend hout. Basidia en basidiospores worden geproduceerd op het oppervlak op liggende ontbast hout.

In Nederland werd de soort pas in 2007 ontdekt maar foto's uit 2004 tonen aan dat de soort toen al in Nederland bij Valkenswaard voorkwam. Aanvankelijk werd als Nederlandse naam vertakt kroonknotsje gebruikt, maar kroontjesknotszwam heeft de voorkeur. Bij de eerste vondst in de duinen stelde het vrij kleine exemplaar van de Kroontjesknotszwam plaatselijke mycologen voor determinatieproblemen. De soort ontbreekt namelijk in de courant gebruikte zwammenliteratuur en lijkt enigszins op de Rechte koraalzwam. Die groeit eveneens op dood hout en heeft ook rechtopstaande, ranke vertakkingen. De Rechte koraalzwam is echter niet zo wit en vaak kleiner dan de Kroontjesknotszwam. Vooral de structuur aan de uiteinden van de vertakkingen verschilt: daar vind je de ‘kroontjes’ van de Kroontjesknotszwam, die ontbreken bij de veel algemenere Rechte koraalzwam. Aanvankelijk werd als Nederlandse naam vertakt kroonknotsje gebruikt, maar kroontjesknotszwam heeft de voorkeur.