Groot Dooiermos en Witstippelschildmos

Vanmorgen was ik voor een wandeling op het Beleven. Ik had de fotocamera thuis gelaten omdat het nog zwaar bewolkt was. Met de verrekijker en mijn Smartphone op zak begon ik aan een wandeling rond het Beleven. De waterstand is door de veelvuldige regenval van de laatste maand flink gestegen, waardoor het wateroppervlak enorm is toegenomen. Er zaten opvallend veel Wilde eenden. Ik schat aantal op 500 tot 700 vogels. De Grauwe ganzen schat ik op 200, verder zo'n 50 Kolganzen en enkele Bergeenden. Maar de kleine schoonheid van de natuur toon ik in dit artikel; Groot Dooiermos en Witstippelschildmos.

Groot Dooiermos

Groot Dooiermos gedijt in omstandigheden waar veel stikstof en ammoniak in de lucht zit. Rond het Beleven groeit het op zowat elke boom. Of dat een meerwaarde is voor de natuur? Nee, eigenlijk niet. Hoe meer Dooiermos, hoe meer ammoniak en stikstof vervuiling vanuit de intensive veehouderij. En dat is slecht voor de natuur. Het gaat ten kosten van het leefmilieu van de bloemen en insecten, en dus ook van de vogels. Het is een milieubelasting die niet makkelijk ongedaan is te maken.

Groot dooiermos (Xanthoria parietina), ook wel steenkorstmos, is een veel voorkomende en opvallende soort korstmos. De kleur is meestal heldergeel tot oranje, maar ook andere kleurschakeringen komen voor. Meestal zijn er apotheciën (schotelvormige vruchtlichamen) aanwezig, die van binnen donkeroranje zijn gekleurd. De gele kleurstof parietinezuur werd vroeger wel gebruikt als verfstof. De gele kleurstof wordt bloedrood wanneer deze in aanraking komt met een sterke base, zoals kaliloog of natronloog. Dit soort kleurreacties worden veel gebruikt om korstmossen op naam te brengen.

Groot Dooiermos groeit van stikstof en ammoniak in de lucht zit.

Het groot dooiermos komt vooral voor op basische substraten, en is bijvoorbeeld zeer algemeen in gebieden met intensieve veehouderij: de aanwezigheid van ammoniak bevordert de groei. Het groeit op schors van bomen, op steenachtige ondergrond als beton, baksteen en stoeptegels en zelfs op asbest en op het asfalt van rustige wegen.

De laatste jaren komt de soort in Nederland (en ander delen van Europa) steeds meer voor, omdat ze kan profiteren van vervuiling met stikstofverbindingen. Witstippelschildmos groeit als epifyt op goedbelichte bomen met een niet al te zure schors, soms ook op steen.

Witstippelschildmos

Witstippelschildmos (Punctelia borreri) groeit als epifyt op goedbelichte bomen met een niet al te zure schors, soms ook op steen. Witstippelschildmos kan verward worden met Gestippeld schildmos (Punctelia subrudecta) maar bij Gestippeld schildmos zijn de lobben onregelmatiger hoekig, en de pseudocyphellen verschillen niet of nauwelijks van grootte. Witstippelschildmos kan ook nog worden verward met Rijpschildmos (Punctelia jeckeri) maar die heeft de soralen vooral op de lobranden.

Witstippelschildmos profiteert van een verbeterde luchtkwaliteit omdat deze minder gevoelig is voor ammoniak.

Het witstippelschildmos is een zuidelijke soort die hier altijd zeldzaam is geweest. Tot de soort rond 1990 aan een opmars begon als gevolg van het warmer wordende klimaat.

Binnen de korstmossen, waarvan wereldwijd meer dan tienduizend soorten voorkomen, bestaan verschillende afstammingslijnen. De samenwerking tussen schimmel en alg is in de loop der evolutie diverse malen ontstaan. De algen spelen een ondergeschikte rol; zij worden door de schimmel als een soort voedsel gehouden. In tegenstelling tot de schimmel kunnen zij zich niet seksueel voortplanten. Het enige voordeel voor de alg is dat hij dankzij de inbedding in de schimmel meer ruimte krijgt. De variëteit aan schimmelsoorten is veel groter dan die van de algensoorten in deze samenwerking.