vrijdag 22 november 2019

Mossen en korstmossen op het Zwartven

Het Zwartven is een typisch zandstuifnatuurgebied. Er groeien zeldzame veel zeldzame korstmossen. Het gebied is daarom ook erg kwetsbaar. Die kwetsbaarheid wordt regelmatig op de proef gesteld door illegale motorcrossers die het stuifzand als een uitdaging zien om er een crossterrein van te maken.

Vanmorgen sprak ik een BOA, die toezichtcontroles aan het uitvoeren was. Ik raakte met hem in gesprek en kaarten de overlast en de vernielingen aan die de motorcrossers daar elk weekend aanrichten. Hij vertelde mij dat er onlangs 23 crossers bekeurd zijn. Echter, het betreft een overtreding. Daar kan alleen een boete voor uitgeschreven worden. Inbeslagname van de motoren kan alleen als er spraken is van een misdrijf. Als een motorrijder staande gehouden wordt en hij zou op een of meerdere personen inrijden om zo te ontkomen, is er wel spraken van een misdrijf. Een poging tot mishandeling of zelfs een poging tot doodslag kan de tenlastelegging worden.

Ruig Haarmos - Polytrichum piliferum

Ruig haarmos (Polytrichum piliferum) is een soort mos van het geslacht Polytrichum (haarmossen). Het is een algemene, kosmopolitische soort die voornamelijk voorkomt in droge heide en uitzonderlijk goed bestand is tegen uitdroging en hoge temperaturen. Ruig haarmos is een tweehuizige plant. De mannelijke planten ontwikkelen felrode antheridiënbekers of perigonia, bekend als 'achterlichtjes'.


Mossen verspreiden zich met sporen in plaats van zaden. Tegen het einde van de winter staat het ruig haarmos in bloei. De kapsels die de sporen bevatten kleuren oranjerood.  In zandverstuivingen  en in sommige duingebieden is het bloeiende mos goed te zien. In de zomer, wanneer de sporen verspreid zijn, drogen de kapsels uit en worden bruin.


 Schubbige fopzwam - Laccaria proxima

Een fraai gezicht paddenstoelen zo in het kale en schrale stuifzand van Natuurgebied Zwartven in Hooge Mierde. De naam fopzwam geeft al aan dat deze soort moeilijk te herkennen is. Dat geldt zeker voor wat de kleur van de hoed betreft. Een beter kenmerk vormen de lamellen.

Het hoedje is gewelfd tot vlak en omkrullend naar boven, tussen de 2 tot 7 cm groot schubbig met de kleur oranje/bruin tot donker okergeel na opdrogen lamellen wijd uiteen en bleek roze ,en wit door de sporen.Steel 3 tot 12 cm met de kleur vezelig,roodachtig/bruin. Algemeen in loofbossen bij berken en eiken,op voedselarme, droge zandgrond.


 Rood Bekermos - Cladonia coccifera

Bekermos is geen mossoort maar een korstmos, een samenlevingsvorm van een wier met een schimmel. Bekermos behoort samen met de rendiermossen en heidestaartjes tot de Cladonia-groep. Rood bekermos komt veel voor aan de randen van zandverstuivingen, die vaak omringd zijn door heide. Het is een halve tot anderhalve centimeter hoog. Rood bekermos verschilt van bekermos doordat het een roodgekleurde sporenvormende vruchtlichaam of apothecia heeft.

Rood bekermos is zonder twijfel het kleurrijkste voorbeeld uit de groep bekermossen: grijsgroene korstmossen met bekervormige structuren. Op de rand van de bekertjes zitten de knalrode vruchtlichamen. Hier vormt rood bekermos zijn sporen, net als paddenstoelen. Geen gekke vergelijking, want paddenstoelen zijn de vruchten van een schimmel (zwamvlok) en korstmossen bestaan ook grotendeels uit schimmel.


 Rode Heidelucifer - Cladonia floerkeana

De Rode heidelucifer (Cladonia floerkeana) is een korstmos dat voorkomt op venige en zandige grond en op rottend hout in heiden, stuifzanden en duinen, soms op rieten daken. Rode heidelucifer is geen mos en ook geen paddenstoel, maar een korstmos. Korstmos is een nauwe samenwerking tussen een schimmel met algen. Die samenwerking wordt wel symbiose genoemd. Het schimmelgedeelte is de basis, maar kan geen voedsel maken. Daar zorgen de algen op hun buurt weer voor. De kleur is grijsgroen en ze hebben altijd een rode top. De Rode heidelucifer kan verward worden met Dove heidelucifer (zie hierboven).

Deze ‘lucifer’ is staafvormig, rechtopstaand, onvertakt of bovenaan fijn vertakt. Onderaan de takjes bevinden zich veel blaadjes. Deze korstmossoort is gemakkelijk te verwarren met de rode heidelucifer. Het is één van de circa 350 korstmossoorten op aarde, waarvan er circa 50 in Nederland voorkomen.