Heksenboter, een slijmzwam in de zomer

Vanmorgen wandelde ik in Netersel door ons bos en zag een boomstronk met Heksenboter. Heksenboter is een slijmzwam en geen zwam. Een aparte klasse die ook in de zomer voor komen. Als het veel geregend heeft en de temperatuur is nog aan de lage kant, kan de slijmzwam uit het substraat komen. In dit geval op het zaakvlak uit de poriën van de een dennenboom.

Heksenboter bestaat uit een geel plasmodium dat zich kan verplaatsen en daarbij een vaak glanzend kruipspoor achterlaat.

Heksenboter of runbloem (Fuligo septica) is een slijmzwam in de familie Physaraceae. Het bestaat uit een geel plasmodium dat zich kan verplaatsen en daarbij een vaak glanzend kruipspoor achterlaat. Heksenboter voedt zich met micro-organismen. Hij komt algemeen voor op dood hout. Net als andere plasmodiale slijmzwammen heeft Heksenboter een levenscyclus met verschillende stadia. Als spore wordt het gemakkelijk passief verplaatst, bijvoorbeeld door de wind en door insecten. De spore is haploïd en na versmelting van een complementaire spore ontstaat een flagellate cel met één celkern. Deze groeit uit tot een plasmodium met een groot aantal celkernen. Het plasmodium is omgeven met een eenvoudig membraan en kan zich op eigen kracht verplaatsen. Ten slotte verhardt het plasmodium aan de buitenkant en vormt daar sporen, en dan begint de cyclus opnieuw.

In een Braziliaans onderzoek werd geconcludeerd dat de sporevorming van heksenboter bevordert wordt door regenval. Overigens wordt de aanwezigheid van Heksenboter op bagasse van suikerriet beschouwd als een risico voor de werkers: het veroorzaakt allergieën en andere ziekten. Heksenboter bevatte in een Duits onderzoek 240 maal meer zink dan de omgeving, en ook de gehaltes aan koper en cadmium waren veel hoger dan de omgevingswaarden. Het gehalte aan calcium was 11% van het drooggewicht van het organisme.

Het vreemde voorkomen heeft geleid tot prachtige verhalen: In Zweden vertelde men dat heksen en trollen ‘s nachts de koeien melken en na het karnen met de boter hadden geknoeid. In Texas dacht men dat een buitenaards wezen was geland, toen daar een bewegende slijmklodder werd gevonden. Toen de brandweer het trachtte weg te spuiten vertakte het ‘wezen” zich, waarna het door het water sterk opzwol en groeide. De gouverneur wilde juist de Nationale Garde oproepen toen een paddenstoelenkenner het herkende als een veelvoorkomende slijmzwam. Het blijft een vreemd wezen.

Zo kan het zijn dat je Heksenboter ziet en even later terug komt niets meer terug te vinden is. Daar dankt deze slijmzwam ook zijn naam aan. Het lijkt wel behekst.