donderdag 13 juli 2023

Kapelletjes in de Kempen: deel 5

Kapellen staan midden in de dorpen, langs een uitvalsweg net buiten het dorp of zo maar ergens in de bossen of langs een oude straat. Meestal zijn ze aan Maria gewijd. Om de kapelletjes te fotograferen stapte ik met mijn Nikon Coolpix compactcamera of telefoon op zak op de fiets en zocht de plekken op, om zo de foto's te maken en informatie op te doen. De volgorde van de locaties is willekeurig en heeft meer met het efficiënt indelen van de fietstocht te maken.

Na 'Kapelletjes in de Kempen: deel 1', (Gemeente Reusel-de Mierde en Gemeente Bladel), en 'Kapelletjes in de Kempen: deel 2' (Gemeente Eersel en Gemeente Bergeijk), 'Kapelletjes in de Kempen: deel 3' (Gemeente Goirle, gemeente Hilvarenbeek, Gemeente Oirschot), 'Kapelletjes in de Kempen: deel 4' (Gemeente Best en Oisterwijk / Moergestel) en Kapelletjes in de Kempen: deel 5 (Heilige Willibrorduskerk, Waalre).

De kapelletjes staan in een deel van de Brabantse Kempen. De Kempen (ook Kempenland of Toxandrië (oude benaming)) is een diluviale zandstreek in het noordoosten van België en het zuidoosten van de Nederlandse provincie Noord-Brabant, ten zuiden van de lijn Eindhoven-Tilburg. De naam van de streek is een vervorming van het woord Campinia of Campina, wat Latijn is voor open vlakte. In de laat-Romeinse tijd werd de streek aangeduid met de naam Toxandrië. De Toxandriërs kennen we in de geschriften van Julius Caesar ook als Eburonen.



Gemeente Aalst-Waalre
Heilige Willibrorduskerk, Waalre.


De Heilige Willibrorduskerk aan de Markt in Waalre (voorzijde)

De Sint-Willibrorduskerk is de parochiekerk van het dorp Waalre, die zich bevindt aan Markt 23. De bakstenen kerk werd gebouwd omdat de Oude Sint-Willibrorduskerk te klein was geworden. Architect was Louis Kooken en het gebouw toont neoromaanse kenmerken. De kerk werd in 1925 in gebruik genomen en in 1929 ingewijd. Het is een driebeukige basilicale kruiskerk met een aan de zijkant geplaatste vlakopgaande, vierkante toren met als spits een hoogopgaand tentdak, dat bedekt is met leien. Aan de buitenkant van het gebouw, maar vooral in het interieur zijn door de toepassing van twee tinten baksteen, stemmige versieringen aangebracht. Het voorportaal van de kerk heeft een lessenaardak.

Merkwaardig is het brede schip en de eveneens brede, halfcirkelvormige apsis, welke gesierd wordt door een reeks glas-in-loodramen. Dit typeert het gebouw als een Christocentrische kerk. De apsis wordt gedekt door een kegelvormig dak. Voor de kerk staat een Heilig Hartbeeld van Jan Custers.


Heilige Willibrorduskerk, hoek Hoogstraat - Markt in Waalre (achterzijde)


De kiosk en de dorpspomp voor de Heilige Willibrorduskerk.

Het bestaan van de kiosk gaat terug naar de 19e eeuw. Op de oudste foto (van 1892) van de Markt in Waalre staat de eerste muziekkiosk van het dorp Waalre afgebeeld. De eerste kiosk was van een nogal lichte constructie en had ook geen degelijke fundering. Het centrale gedeelte van de vloer rustte circa 1 m boven maaiveld op een poer of restant van een boom en de rest op 8 houten staanders. De in Waalre woonachtige sigarenfabrikant Henri van Abbe schonk in 1948 aan de Waalrese gemeenschap een geheel nieuwe muziekkiosk.

De “Vereniging voor de jeugd” - die in 1907 is opgericht - heeft ook regelmatig aan de aankleding van de Markt bijgedragen onder andere door realisering in 1975 van de huidige dorpspomp en het in 1966 aanbrengen van de fraaie Claus-Beatrixbank. In 1982, bij het 75-jarig bestaan van de vereniging, schonk de gemeente Waalre aan de Vereniging voor de Jeugd een vierdelige vlaggenmast. Deze mast mocht ook gebruikt gaan worden door andere verenigingen.



Oude Sint Willibrorduskerk aan de Oude Torenstraat (foto volgt)

Reeds in 1597 bestond er aan de Oude Torenstraat in de Oude Sint Willibrorduskerk waarschijnlijk een beeld van de Heilige Ontkommer of Wilgefortis. Reeds eerder vond er mogelijk een ommegang ter ere van deze fictieve heilige plaats, want parochiedocumenten maken melding van geld voir der bruijt die voir Sinte Commer ginck. In 1610 was er mogelijk een broederschap ter ere van haar. Vooral Nicolaas Franciscus Van der Noot, die van 1802 tot 1840 pastoor was, heeft een en ander aan de verering van deze heilige bijgedragen. In die tijd was er in de kerk een Sinte Kummers autaer, en Men verhaalt, dat er na de Fransche Revolutie mirakelen of wonderbare gebedsverhooringen hebben plaats gehad, door de voorspraak van de H. Wilgefortis. Er zouden bedevaarten zijn georganiseerd met grooten toeloop, ook van vreemdelingen. Uit dezelfde tijd stamt een schilderij van de hand van Adriaan van Lelie, die een neef van pastoor Van der Noot was. Hierop staat de kruisiging van Wilgefortis -baardloos- afgebeeld. Twee beulsknechten binden haar aan het kruis, en haar vader kijkt toe. Twee engelen dragen een lauwerkrans aan.

Hoewel na het pastoraat van Van der Noot de Wilgefortis-verering weer wegebde, werd in 1929, bij de inwijding van de nieuwe kerk, een praalstoet georganiseerd, en op een van de wagens werd het leven van Wilgefortis uitgebeeld. Daarna werd van een dergelijke devotie niets meer vernomen.

Kempische plaatsen per gemeente en regio gerangschikt
Gemeente Reusel-de Mierde
Hulsel
Lage Mierde
Hooge Mierde
Reusel

Gemeente Bladel
Bladel
Casteren
Dalem
Hapert
Hoogeloon
Netersel

Gemeente Eersel
Eersel
Duizel
Knegsel
Steensel
Vessem
Wintelre

Gemeente Bergeijk
Bergeijk
Luyksgestel
Riethoven
Weebosch
Westerhoven
Gemeente Goirle
Goirle

Gemeente Hilvarenbeek
Baarschot
Biest-Houtakker
Esbeek
Diessen
Haghorst
Hilvarenbeek

Gemeente Oirschot
Oirschot
Oost- West- en Middelbeers
Spoordonk

Gemeente Oisterwijk
Moergestel
Oisterwijk

Gemeente Best
Best

Gemeente Veldhoven
Meerveldhoven
Oerle
Veldhoven
Zeelst
Gemeente Eindhoven
Eindhoven

Gemeente Aalst-Waalre
Aalst
Waalre

Gemeente Valkenswaard
Borkel en Schaft
Dommelen
Valkenswaard

Gemeente Nuenen
Nuenen
Gerwen

Gemeente Geldrop-Mierlo
Geldrop

Gemeente Heeze-Leende
Heeze
Leende

Gemeente Cranendonck
Budel
Gastel
Maarheeze
Soerendonk
Sterksel