Grote houtbekerzwam op wilgen houtblokken

Vanmorgen zag ik bekerzwammen op opgestapelde wilgen houtblokken. hoogstwaarschijnlijk is het de Grote houtbekerzwam. Echter microscopisch onderzoek is nodig voor een zekere determinatie. Dat hoeft van mij niet. Weer een bijzondere zwam, een soort die als vrij algemeen wordt beschreven, maar toch niet zo vaak te vinden is. In de bossen zal deze zwam ook het meest op plekken staan waar je niet kunt of mag komen.

De Grote houtbekerzwam groeit voornamelijk op dood loofhout

De Grote houtbekerzwam groeit voornamelijk op dood hout in loofbos (Fagus, eik (Quercus), berk (Betula), populier (Populus), wilg (Salix) en iep (Ulmus), maar kan ook voorkomen op andere substraten zoals gips, bakstenen muren, grind, zaagsel en rijke grond.Vruchtlichamen zijn zittend of kort gesteeld en hebben een diameter van 25 tot 60 mm. De vorm is ongeveer komvormig. Het hymenium is glad en glad en donkerbruin-hazelnootbruin van kleur. De steel is centraal aan het substraat bevestigd. Vaak met een duidelijk, lichter gekleurd, gekartelde rand. Er is geen kenmerkende geur.

De ascosporen zijn glad, bij extreme vergroting iets fijnstekelig of fijn wrattig, hyaliene, zonder oliedruppels en meten 14-17,5 x 8-10,5 micron. De parafysen zijn hyaliene of bleek geelachtig iets vergroot bij de apex (top). De vorm is knotsvormig tot kraalvormig. De asci zijn 8-sporig, cilindrisch en de lengte varieert van afhankelijk van de bron van tot 225 x 15 µm[3] en minimaal 280 micron lang.

De grote houtbekerzwam komt voor in Noord-Amerika, Europa, Australië en Nieuw-Zeeland.[5] In Nederland komt deze bekerzwam vrij algemeen voor. Hij staat niet op de rode lijst en hij is niet bedreigd.

Weer hoog water in de Groote Beerze

Hoog water in de Groote Beerze is een combinatie van veel regen en het beekherstel waar in 2021 en 2022 veel werk aan besteed is. Voor die tijd kwam het water na een flinke regenbui ook hoog te staan, maar na een dag was het water al weer gedaald omdat het vrij weg kon stromen. Nu de beek weer meandert, ondieper en smaller is wordt het water langer vast gehouden. Daarbij zijn naast de beek op diverse plaatsen gronden afgeschraapt, waar het water nu ook lang blijft staan.

Na de overvloedige regen van de afgelopen dagen is het water in de Groote Beerze en de aanvoersloten weer flink gestegen.

Natuurlijk staat het water nu overal in de beek hoog. Dezew foto's zijn gemaakt bij de voetgangersbrug en de voorde, waar het schelpenpad de Schipstaarten in Netersel verbindt met de Biezegoren in Casteren. Het fiets- wandelpad staat ook voor een deel onder water. Moetercrossers rijden langs de beek en over de schelpenpad, om even verder door de brede sloot te rijden en zo alles kapot rijden. Het is niet alleen verboden om daar met enig motorvoertuig te komen, laat staan met crossmotoren. Die laten hun sporen ook duidelijk achter. Het waterschap heet veel werk en geld in het project gestoken en de vernielingen door illegaal crossen zorgt voor natuurschade en financiële schade.

Het doel van de herinrichtingen was gericht op het terugdringen van de verdroging en om water op te vangen als het veel regend. De waterbergingen en de langzamere afvoed van water moet het grondwaterpijl verhogen, zodat in tijden van droogte het grondwaterpijl niet te ver zakt. In Noord Brabant wordt de grondwaterstand constant gemeten met 112 peilbuizen. De grondwaterstand is er hoger dan de stand die eens in de tien jaar voorkomt. December was een natte maand en ook nu in januari is het erg nat. Normaal valt er rond de 100 mm, maar nu is er tussen de 105 en 155 mm regen gevallen. De waterschappen hebben veel beken heringericht waarbij de beken weer zijn gaan meanderen en de bodem van de beken zijn verondiept. Ook zijn de sloten verondiept om zo de drainagewerking te verminderen. In veel natuurgebieden zijn de slotjes zelfs helemaal gedempt. Bij de beken en rivieren die nog niet zijn aangepakt worden de stuwen hoger gehouden in de sloten zijn schotten geplaatst zoveel mogelijk water vast te houden en in de grond te laten trekken. Ook in de natte periode blijven ze dat doen zodat het grondwater is aangevuld als we richting het voorjaar gaan. In het voorjaar is het de laatste jaren vaak erg droog.

In het project "Herinrichting beekdal Groote Beerze, traject 1" is ook voorzien in het behoud en versterken van recreatieve verbindingen rondom de Groote Beerze. Om mogelijk te maken dat recreanten de beek kunnen oversteken, zijn er drie oversteken ingeplant. Deze nieuwe oversteken vervangen ook een stuw die tussen de Schipstaarten en de Biezengoren is verwijderd en als oversteekmogelijkheid dienst deed. De nieuwe oversteken zijn zo gesitueerd dat ze passen bij de gewenste zonering uit de herijkte visie en geen belemmering vormen voor de aanwezige natuurwaarden in het gebied. De voetgangersbrug t.h.v. de voormalige zandvang en de BZ40 sloot is aangepast aan de nieuwe meander van de Groote Beerze. Uit de 14 meter lange oude stalen balk-brug zijn twee korte bruggen gemaakt. Tevens zijn deze bruggen aangepast om te voorkomen dat kinderen tussen de railing door in de beek terecht kunnen komen.

De zuidelijke oversteek - tussen de Schipstaarten en de Biezengoren - bestaat uit een brug die ook te gebruiken is voor voetgangers, minderinvaliden en fietsers. Daarnaast wordt bij deze oversteek ook een voorde aangebracht ten behoeven van de paardensport. Zo worden op drie plaatsen verbindingen gemaakt voor wandelaals, waarvan er een ook fiets- en paardenroutes aan beide zijde van de Groote Beerze met elkaar verbindt. Naast de aanleg van twee bruggen en één voorde, is er langs de voormalige ligging van de BZ40 sloot, tussen de Westelbeersedijk en de Groote Beerze, een vlonderpad aangebracht. Dit om het wandelpad toegankelijk te houden bij bevloeiing van het verlaagde traject dat bij hoog water onder water komt te staan.

De Prachtvlamhoed groeit op hout en in de grond

Welke zwam is dit? Ja dat is een vraag die ik ook mijzelf stel. Gelukkig is daar waarnemingen nog, een website waar je allerlij soorten aan kunt melden die je ergens waarneemt. Niet alleen vogels, planten zoogdieren op paddenstoelen die je in de natuur vindt. Deze kende ik al, de Prachtvlamhoed. Deze soort is vrij algemeen voorkomend in de herfst. Deze paddenstoel is een saprobiont en groeit, meestal in bundels, bijna uitsluitend op loofhout, zeer zelden op naaldhout. Hij kan ook op begraven hout groeien en dan op de grond lijken te groeien.

Prachtvlamhoed - Gymnopilus junonius - op een boomstronk

De prachtvlamhoed (Gymnopilus junonius, synoniem: Gymnopilus spectabilis) is een paddenstoel uit de familie Strophariaceae. Het is een vrij algemeen voorkomende soort in de herfst. Ze vormen bundels bij, of op loofhoutstronken. De hoed heeft een doorsnede van 6-12 cm, is gewelfd en vlezig. De hoed is goudgeel tot oranje- of roestkleurig geel. Er zijn vezelige strepen of schubben te zien. De steel is 7-15 cm hoog en 1,2-3 cm dik. Naar het midden toe is de steel iets opgezwollen, lager taps toelopend naar de voet. Evenals de hoed is de steel vezelig en heeft dezelfde of een iets lichtere kleur.

Vindplaatsen onderverdeelt in zogenaamde atlasblokken
Het aantal atlasblokken (5x5 km) waarin de soort is gemeld binnen een periode van vijf jaar (vanaf 1980) of twintig jaar. Niet gecorrigeerd voor waarnemersinspanning en het aantal doorgegeven waarnemingen kan sterk variëren per periode, dus een trend in verspreiding kan hier niet direct uit worden afgelezen. Het opgegeven jaartal is het eerste jaar van de periode.

Prachtvlamhoed - Gymnopilus junonius - op de grond

Hoewel de Prachtvlamhoed op dood hout groeit, kun je ze ook tegen komen op plekken waar ze op de grond groeien. Hij zal dan waarschijnlijk op begraven hout groeien en daar boven de grond uit steken.

Rode heidelucifer in de heide van de grijze Steen

Vanmorgen struinde ik over de Grijze Steen, een natuurgebied in Casteren, liggend tussen de Westelbeersedijk en de Groote Beerze. Enkele van de foto's die ik maakte waren van de waren van de Rode heidelucifer, een korstmos. De rood van Rode heidelucifer stak weer mooi af tegen de sombere herfstkleuren die de omgeving domineren.

Rode heidelucifer - Cladonia floerkeana - in de heide van de grijze Steen

De Rode heidelucifer is een korstmos dat voorkomt op venige en zandige grond en op rottend hout in heiden, stuifzanden en duinen, soms op rieten daken. Rode heidelucifer is geen mos en ook geen paddenstoel, maar een korstmos. Korstmos is een nauwe samenwerking tussen een schimmel met algen. Die samenwerking wordt wel symbiose genoemd. Het schimmelgedeelte is de basis, maar kan geen voedsel maken. Daar zorgen de algen op hun buurt weer voor. De kleur is grijsgroen en ze hebben altijd een rode top. De Rode heidelucifer kan verward worden met Dove heidelucifer.

Deze ‘lucifer’ is staafvormig, rechtopstaand, onvertakt of bovenaan fijn vertakt. Onderaan de takjes bevinden zich veel blaadjes. Deze korstmossoort is gemakkelijk te verwarren met de rode heidelucifer. Het is één van de circa 350 korstmossoorten op aarde, waarvan er circa 50 in Nederland voorkomen.

Het is één van de circa 350 korstmossoorten op aarde, waarvan er circa 50 in Nederland voorkomen. 20 van deze soorten staat op de Rode Lijst. Het Rode bekermos is het algemeenst van deze rode korstmossen maar de iets schaarserre Rode heidelucifer (Cladonia floerkeana) kun je ook regelmatig tegen komen. Deze Cladonia-soort wordt 1 à 2,5 cm hoog, is meestal onvertakt (behalve aan de top) en heeft een grijsgroene korrelige structuur met een felrood kopje bovenop.

Een korstmos is een schimmel en bestaat uit schimmeldraden die een alg omkapselen. Korstmossen zijn dus samenlevingsvormen van algen en schimmels. Algen of wieren zijn eenvoudige organismen die via het licht koolstofdioxide omzetten in koolhydraten zoals glucose (fotosynthese). De korstmossen profiteren hiervan want een korstmos heeft geen fotosynthese en kunnen zelfstandig geen glucose en zetmeel aanmaken. Korstmossen wordt ook nooit aangetroffen zonder een alg terwijl algen wél in hun eigen levensbehoefte kunnen voorzien. Korstmossen hebben geen stengels, bladeren, bloemen of wortels, maar schimmeldraden.

Waterberging water stroomt over de zandweg

Het water in de waterberging aan het Schotelven in Netersel is zo hoog gestegen dat het over de zandweg wegstroomt, het naastgelegen bos in. Dat is weer een positieve ontwikkeling voor de watervogels die het afgelopen broedseizoen daar gebroed hebben en waarschijnlijk dat weer gaan doen. Voor de grondwaterstand en het bos die het water goed kunnen gebruiken is dat ook positief.

Hoog water in de waterberging aan het Schotelven.

De afgelopen week heeft het weer veel geregend. Gisteren en eergisteren samen ruim 35 mm. Een nat najaar is weer nodig om de grondwaterstand weer op een niveau te brengen zodat er de komende droge zomer voldoende voorraad is voor de natuur, onze drinkwatervoorziening, de landbouw en de industrie. Er viel in september al meer neerslag dan gebruikelijk. De grondwaterstanden staan onverminderd hoger dan gemiddeld, ondanks een heuse regionale hittegolf van 4 tot en met 12 september. De grondwaterstanden zijn tijdens die droge week met ongeveer 5 tot 20 cm gedaald. Waar het kan houden de waterschappen de de stuwen hoog. De afgelopen maand viel er tussen de 60 en 100 mm neerslag. Normaal valt in september ongeveer 60 mm. Oktober is ook natter als gemiddeld. De vennen, beken en sloten staan goed gevuld. Een goed beging richting de herfst en winter.

Het hoge water stroomt, net als de vorige winter over de zandweg het naastgelegen bos in. Als je hier wilt gaan wandelen of fietsen zijn laarzen geen overbodige luxe. De plassen zijn diep en niet in teschatten waar ze diep of ondiep zijn Het water is troebel door het landbouwverkeer en de terreinvoertuigen die door de plassen rijden.

Knobbelzwanen op het Goorken, Arendonk

Vandaag was ik op de fiets bij het Goorken in Arendonk (België). Er zaten ongeveer 12 Knobbelzwanen op het ven. Op twee na allemaal volwassen dieren. Twee van de zwanen waren juveniele. De video heb ik gemaakt met een oude Panasonic 4K camcorder, allemaal uit de hand. Ik kwam onverwacht bij de kijkhut. De camera heb ik altijd in mijn fietstas, omdat je immers weet nooit wat er op je pad komt.

Knobbelzwanen op het Goorken, Arendonk

Het Goorken in het Belgische Arendonk is een groene diamant aan de Kempense kroon en ligt in de vallei van de riviertje Wamp. In dit moerassig gebied vind je zowel laagveen, heide en rietlanden als open water en langs sloten, wilgen- en gagelstruiken, en grote hoeveelheden springbalsemien. Verschillende dieren vinden er een veilig nest, zoals de zeldzame en prachtige vlinder heideblauwtje. Het bruist er van leven! De ideale plek om van de rust te genieten als wandelaar en vogels te spotten.

Op een van de vennen van het moerasgebied staat een vogelkijkhut genaamd "De Vogelaar", die uitzicht biedt over het Goorken ven. Aan de Asselbergen (Arendonk), bij de uitkijktoren, staat een informatiebord. Als je het natuurgebied langs die kant langs de Wamp betreedt kom je na ruim 750 meter bij de kijkhut. Aan de linkerkant van het pad zie je het moeras en het ven rechts aan de overkant van de waterloop, de Wamp. Via een wandelbrug kom je bij de kijkhut.

Als je denkt hier alleen te zijn, heb je het grondig mis. Tussen het laagveen, de heide, de rietlanden en in het water bruist het van het leven. Als je even stil bent, hoor je geritsel, getjielp, gekwaak en geplons, geluiden die voortkomen van de groene kikker, de salamander, de spitsmuis, de vele verschillende eenden en andere soorten vogels. Even verderop heb je via de kijkhut “de Vogelaar” zicht over een ven waar je verschillende watervogels kan spotten.

Hanenkammen in het Dal van de Groote Beerze

In het Dal van de Groote Beerze ligt natuurgebied De Grijze Steen. Het ligt op het grondgebied van Casteren. In 2021 is het gebied heringericht om het water beter vast te houden en zo de verdroging in het gebied te verminderen. Een van de sloten was de BZ37. Langs die sloot vond ik in 2020 al een enkelen Hanenkam paddenstoelen. Nu vond ik daar in de buurt weer een aantal van deze mooie paddenstoelen. Ik moest wel even door de knieën om er wat mooie foto's van te maken, maar met een regenbroek is dat goed te doen.

Hanenkam - Cantharellus cibarius

De Hanenkam of Cantharel (Cantharellus cibarius) is een paddenstoel uit de familie Cantharellaceae. De soort wordt ook 'dooierzwam' of 'girolle' genoemd. De 3-10 cm brede oranjegeel tot oranjebruin, trechtervormige, golvende hoed van de Hanenkam is in de jeugd convex, later trechtervormig met een wat ingerolde rand. De kleur van de hoed varieert van wittig tot dooiergeel en zelfs oranje. De dooiergele lijsten aan de onderkant van de hoed zijn onregelmatig gevorkt en lopen ver op de steel af. De 3-8 cm lange steel heeft de kleur van de hoed en wordt naar beneden smaller. Het witte vlees heeft de geur van abrikozen.

De Hanenkam komt tegenwoordig veel minder voor dan in het verleden, wellicht door overmatig verzamelen. Op zure zandgrond is hij vrij algemeen in naald- en loofbossen bij den, eik, beuk en berk van juni tot oktober. In Nederland staat de Hanenkam op de Rode Lijst in de categorie kwetsbaar.

De Hanenkam groeit vaak in groepen in loofbossen (vooral bij eiken en beuken), soms in naaldbossen op humusarme zandgronden en in de duinen (juni - december). In Nederland en België is de Hanenkam steeds zeldzamer, dus een gevoelige soort. Verzuring en bemesting hebben een negatief effect op de Hanenkam. De klimaatopwarming heeft vooralsnog geen effect.

Gestreept nestzwammetjes op houtsnippers

Vanmorgen werd ik geregeld blootgesteld aan flinke regenbuien. Met regenbroek en regenjas ben ik toch van huis gegaan. Als eerste naar ons voormalige bos, de Petersbraak aan De Muilen in Netersel. De "Petersbraak" is een plaatselijk bekent stuk landbouwgrond met ook een bosperceel van precies een hectare. Het bos bestaat uit ongerept gemengd loof en naaldhout, oud en jong. Een mooie plaats om naar paddenstoelen te zoeken. Daar vond ik weer grote hoeveelheden van het Gestreept nestzwammetje. Dat is een klein zwammetje dat als het gerijpt is het hoedje afwerpt en de "eitjes" zichtbaar worden. Die eitjes bevatten de sporen en worden door regendruppels uit het kommetje geslingerd.

Gestreept nestzwammetje - Cyathus striatus

Het Gestreept nestzwammetje is vooral te vinden op de grond op dood hout (spaanders, strooisel, twijgen en stronken) van loofbomen, struiken en op andere plantenresten. Het groeit vaak in dichte groepen. Op de bodem van de beker liggen grijswitte eitjes (peridiolen) van 1 – 2 mm groot waarin zich de sporen bevinden. De eitjes zitten met een draadje vast aan de bodem van de beker. Ze worden door regendruppels weggeslingerd. De soort kan worden verward met het Geel Nestzwammetje of het Bleek Nestzwammetje. Ze verschillen echter duidelijk in uiterlijk.

Op houtsnippers zijn regelmatig nestzwammetjes te vinden. Kleine bekervormige zwammetjes die eruit zien als een klein nestje met daarin iets wat lijkt op kleine eitjes. Als de nestzwammetjes jong zijn, zijn ze bedekt met een vlies en in rijpe staat is het vlies eraf en zijn de 'eitjes' zichtbaar. Deze eitjes, ook wel peridiolen genoemd, zitten vol met sporen. Waterdruppels, die het 'nestje' raken, zorgen ervoor dat de 'eitjes' het nestje uit vliegen. Het Gestreept nestzwammetje legt daarbij een afstand af van gemiddeld 1,25 meter. Aan zo'n eitje is een kleverig knopje bevestigd dat, zodra het een grasspriet of ander voorwerp raakt, daaraan blijft vastzitten. Maar het eitje vliegt door en trekt een koordje, het funiculum, uit het kleverig knopje. Vervolgens wordt het eitje in zijn vlucht gestopt en slingert zich door de middelpuntvliedende kracht om het voorwerp waaraan het kleverig knopje is geplakt.

Verschillende wetenschappers hebben zich in de loop van de tijd bezig gehouden met de vraag hoe het afschieten in zijn werk gaat en hoe ver zo'n eitje kan vliegen.

Blauwe reiger op Waterberging Schotelven

Deze video van de Blauwe reiger die op de Waterberging aan het Schotelven in Netersel een kikker aan het verorberen is maakte ik in juni van dit jaar. Veel watervogels hebben de waterberging gevonden en vormde daar een broedhabitat. Daar kwamen ook niet broedvogels op af, zoals de Blauwe reiger. Die broeden elders.

Blauwe reiger op Waterberging Schotelven

Het oorspronkelijke Schotelven van voor 1950 - waar de huidige weg naar is vernoemd - bestaat niet meer. Bij de landbouwontginning rond 1950 is het Schotelven verdwenen. Bij de herinrichting van het Dal van de Groote Beerze en Natte Natuurparel De Utrecht, waar de Neterselse Heide ook onder valt, is het Natura 2000 gebied uitgebreid. Een brede strook landbouwgrond werd aangekocht en omgevormd tot natuurgebied. Daar is de voedselrijke toplaag afgeschraapt, waar oude plantenzaden die in de diepere bodem zijn overgebleven nu ontkiemen en meer kans op overleven krijgen doordat de grond die nu voedselarm is. Als de vernatting van het gebied stand houdt, krijgt ook deze plas de kans om zich te ontwikkelen.

Terug naar de waterplas. Het oorspronkelijke Schotelven van voor 1950 - waar de huidige weg naar is vernoemd - bestaat niet meer. Bij de landbouwontginning rond 1950 is het Schotelven verdwenen. Bij de herinrichting van het Dal van de Groote Beerze en Natte Natuurparel De Utrecht, waar de Neterselse Heide ook onder valt, is het Natura 2000 gebied uitgebreid. Een brede strook landbouwgrond werd aangekocht en omgevormd tot natuurgebied. Daar is de voedselrijke toplaag afgeschraapt, waar oude plantenzaden die in de diepere bodem zijn overgebleven nu ontkiemen en meer kans op overleven krijgen doordat de grond die nu voedselarm is. Als de vernatting van het gebied stand houdt, krijgt ook deze plas de kans om zich te ontwikkelen.

Nu is het Natura 2000 gebied, net als Neterselse Heide, waar het direct aan grenst. Omdat het daar een rust- en broedgebied betreft is niet toegankelijk voor publiek. Overigens mogen wandelaars en fietsers nergens buiten de opengestelde paden. Daar lijkt zich niet iedereen van bewust te zijn. Regelmatig lopen mensen met een niet aangelijnde hond naar het water en beseffen niet hoe gestrest de broedvogels daar op reageren.

De waterberging vangt water bij hevige regen op en vermindert de kans op ondergelopen akker. Door het water op een groot oppervlak op te slaan krijgt het de kans om het grondwaterpeil te verhogen. Als het water lang blijft staan, ontwikkelen zich nieuwe natuur waterplassen.

Bruine trilzwam op dood loofhout

Vanmorgen vond ik een kleine zwam die golvende bladen heeft en daardoor iets weg heeft van een sponszwam. Maar dat is deze zwam helemaal niet. Het is een trilzwam, een Bruine trilzwam. Deze is vrij donker met dunne bladen, wat een van de vormen is die deze zwam doormaakt bij het wat ouder worden en bij droog weer. Bij vochtig weer zwellen de bladen op en is de gelijkenis met andere trilzwammen groter.

De Bruine trilzwam met dunne bladen, veroorzaakt door droog weer.

De vrij algemene Bruine Trilzwam kan het hele jaar door gevonden worden op dood hout van diverse loofbomen, vooral op eik en berk. Hij is plooivormig tot gelobd en oudere exemplaren kunnen gedeeltelijk vervloeien. Het oppervlak is geheel glad. Oude exemplaren van de Bruine Trilzwam kunnen verward worden met de Bruinesuikerzwam ( Exidia saccharina ), welke hetzelfde gekleurd is en waarbij de vorm lijkt op die van een oude Bruine Trilzwam. Op het oppervlak van de Bruinesuikerzwam zitten echter kleine klierpuntjes.

De Bruine Trilzwam is lichtbruin tot roodbruin gekleurd, maar erg droge exemplaren kunnen zelfs bijna zwart zijn. Qua kleur en vorm zou hij nog verward kunnen worden met de Gele Trilzwam ( Tremella mesenterica ), maar deze is over het algemeen veel geler en lichter gekleurd.

Gelatineachtig vruchtlichaam (3-12 cm breed) bestaande uit talloze oranjebruine, bruinroze tot donkerbruine, sterk golvende, gedraaide lobben. Bij droogte schrompelt het vruchtlichaam in tot een bijna zwarte prop, om weer op te zwellen bij vochtig weer. Sporen wit. Geur onopvallend. Groeit op dood hout van loofbomen op zandgronden (kan het hele jaar door gevonden worden).