De zon op de rijp geeft weer kleur in de dagen voor de Kerst.
De winter begon gisteren, op 21 december. Elk seizoen begint op de 21e: 21 maart, 21 juni, 21 september en ook 21 december. Dat is mooi te onthouden, maar dat klopt niet exact. Ieder jaar begint elk seizoen op een eigen tijd. De start van de winter verschuift: zo begon hij in 2015 op 22 december en in 2016 en 2017 op 21 december. In 2018 was het ook 21, maar in 2019 is het 22 en in 2020 weer 21 december. Op die dagen is het begin van de winter ook nog eens elke keer op een ander moment; elk begin van het seizoen kent zijn eigen tijd.
De winter begint wanneer de zon loodrecht boven de Steenbokskeerkring staat. We kennen de noordelijke Kreeftskeerkring en de zuidelijke Steenbokskeerkring. Het zijn de parallellen van de denkbeeldige lijn die we evenaar, evennachtslijn of equator noemen. De keerkringen zijn de verst van de evennachtslijn gelegen parallelle lijnen waar nog loodrechte zonnestand te zien is. Dat de datum per jaar verschilt heeft te maken met het oneven aantal dagen van het tropisch jaar (waar onze kalender op is gebaseerd) en de schrikkeldagen die we hebben ingevoerd. Een jaar is nooit even lang en daardoor verschuiven ook elk jaar de seizoenen een klein beetje.
Wanneer het in onze contreien winter is staat de zon het laagst aan de horizon. Bij het begin van de winter kun je er ongeveer van uitgaan dat de zon zo rond kwart voor negen opkomt en ’s middags om half vijf weer achter de kim verdwijnt. Dit is zo’n beetje de tijd voor de mensen die bij Utrecht, in het midden van Nederland, naar de zonsopkomst en -ondergang kijken. Woon je noordelijker of zuidelijker dan verschuift ook de tijd dat je de zon ziet opkomen en ondergaan een beetje. Wanneer de zon het laagst aan de horizon staat beleef je ook de kortste dag van het jaar.
Na die dag, 20, 21 of 22 december, lengen de dagen en ga je richting het voorjaar. Bijzonder genoeg betekent de kortste dag niet dat daarna de zon vroeger opkomt en later ondergaat. In de zonsopkomst en zonsondergang zit een verschuiving.