vrijdag 5 december 2025

Mijn visuele natuurverhalen

Mijn naam is Jozef van der Heijden. Ik woon in de Brabantse Hulsel. Ik fotografeer al sinds de 70er jaren. Ik begon met een kleinbeeld fotocamera en een Super 8 filmcamera met geluidsregistratie. Op de boerderij filmde ik Groenlingen en Kneuen die de jongen op hun nest verzorgde. Mijn interesse gaat naar de natuur in het algemeen. Van vogels tot paddenstoelen, mossen, korstmossen en  landschappen. Maar vogels fascineren mij wel het meest. Daarnaast ben lid van diverse natuurbescherming organisaties.
(zie de logo's hieronder)

Volg mij op: Facebook Twitter YouTube FacebookTwitterYouTube Facebook Twitter YouTube en met jozefvanderheijden-foto.nl. Onderwerpen: Alles wat de natuur gedurende de jaargetijden bieden.
Bezoek ook mijn YouTube kanaal; youtube.com/JozefvanderHeijden met 330 video's en 835 abonnees.

Parasitaire Illosporiopsis christiansenii

Deze parasitaire Illosporiopsis christiansenii fotografeerde ik in 2019 op de Belevensche Heide. Ik kwam deze foto's weer tegen toen ik in mijn fotoarchief naar een andere foto aan het zoeken was. Deze parasiet zie je niet zo vaak, en dat zal in de toekomst ook nog minder vaak voorkomen. Door de stikstofmaatregelen die de laatste jaren de uitstoot van stikstof (ammoniak) sterk hebben verminderd, komen er ook beduidend minder korstmossen voor, vooral de dooiermossen. En met namen het Groot dooiermos is een van de korstmossen waar deze parasiet op voor komt.


De parasitaire Illosporiopsis christiansenii groeit op Kapjesvingermos en Groot dooiermos

Korstmosparasieten zijn schimmels die parasiteren op korstmossen en meestal tot de ascomyceten behoren. De meeste soorten korstmosparasieten groeien op één of enkele specifieke gastheren. Korstmosparasieten kunnen overal gevonden worden, maar vooral op korstmossen die al onder niet-optimale groeiomstandigheden groeien, omdat die vatbaarder zijn. Er zijn maar weinig mensen die korstmosparasieten vinden en melden. Dit komt omdat er weinig over korstmosparasieten bekend is en veel soorten uitsluitend met specialistische literatuur en microscoop te determineren zijn. Toch zijn er soorten die op basis van veldkenmerken met vrij grote betrouwbaarheid gedetermineerd kunnen worden.

Overzicht van enkele parasieten
Wel is het dan belangrijk om de gastheer goed te determineren, omdat veel parasieten gastheerspecifiek zijn. In het artikel - ook via onderstaande link - zijn een aantal goed herkenbare soorten beschrijven. Tegelijkertijd geeft deze selectie een goed beeld van de veelvormigheid in uiterlijk van korstmosparasieten.

In dit artikel worden 27 korstmosparasieten beschreven die in het veld goed op naam gebracht kunnen worden. Ze zijn gerangschikt op gastheer, omdat dat vaak het uitgangspunt is voor determinatie van korstmosparasieten. Bij de behandelde soorten wordt het voorkomen in Nederland en de veldkenmerken geschetst. Voor complete soortbeschrijvingen kan literatuur geraadpleegd worden. Daarbij wordt wel benadrukt dat het altijd nuttig is om vondsten microscopisch te (laten) controleren, zeker wanneer het gaat om parasieten die in Nederland nog weinig gevonden zijn of om soorten met weinig duidelijke veldkenmerken.


Deze Illosporiopsis christiansenii fotografeerde ik in 2019. Foto 3 werd opgenomen in een overzicht van enkele goed herkenbare Nederlandse korstmosparasieten van 'Natuurtijdschriften', lees: https://natuurtijdschriften.nl/pub/1001647/BUX2019115001004.pdf (pagina 2 - foto 2). Ook de overige die zijn beschreven zijn interessant om te lezen.

'Natuurtijdschriften' is een initiatief van Naturalis Biodiversity Center in samenwerking met ongeveer 50 partnerorganisaties. Met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds hebben de Stichting Geologische Aktiviteiten, de Nederlandse Geologische Vereniging, RAVON en Naturalis in 2014 de handen ineen geslagen. Het resultaat hiervan was de lancering van Natuurtijdschriften.nl. In totaal vind je er meer dan 100.000 artikelen uit ongeveer 100 verschillende tijdschriften.

woensdag 3 december 2025

Groepen Grauwe ganzen bevolken de plassen

Groepen van honderden Grauwe ganzen bevolken de plassen, vooral na het broedseizoen. Ze maken steeds meer gebruik van gebieden met water zoals plassen die grenzen aan grasland, waar ze foerageren.


Groepen Grauwe ganzen bevolken de plassen

Na het broedseizoen verzamelen de ganzen zich in grotere groepen op graslanden, moerassen en op de akkers. De plassen fungeren dan als een belangrijke rustplaats waar ze minder te duchten hebben van predatoren.

Tijdens de vogeltrek vliegen grauwe ganzen in een V-formatie, waarbij ze een schor klinkende gak-gak roepen. Andere soorten ganzen zoals de kolgans en de brandgans, die ook in Nederland in grote aantallen overwinteren, vliegen ook in V-formatie, en maken vergelijkbare geluiden, maar minder schor.

vrijdag 28 november 2025

Echte kopergroenzwam met zichtbare ring

Verscholen tegen een losliggende dennen boomstrok, zag ik wat zwammetjes die deels door afgevallen boomblad waren bedekt. Omdat ik er al een eerder heb gezien wist ik dat ik de zeldzame Echte kopergroenzwam weer had gevonden. Om zeker te weten dat het de "Echte" kopergroenzwam was heb ik de bladeren weer terug over de zwammetjes gestrooid nadat ik er enkele foto's van had gemaakt. Vier dagen later ben ik teruggegaan. Intussen had de zwam zich verder ontwikkeld en had zich een ring om de steel ontwikkeld. De steelring is bepalend of het een "Valse-" of een "Echte" kopergroenzwam is.


Echte kopergroenzwam met zichtbare ring

e Echte kopergroenzwam (Stropharia aeruginosa) is klokvormige tot een gewelfde, blauwgroene, later meer gelige, aanvankelijk slijmerige hoed van Ø 2 tot 7 cm, vaak met een stompe umbo (verhoogd gebied in het midden van een paddenstoel) en witte vlokjes aan de rand. De lamellen zijn bleek grijs, later paarszwart, uitgebocht aangehecht, met glinsterend witte, vlokkige snede. De sporen zijn paarszwart. De steel is wit met een blauwgroene zweem, met vliezige, vergankelijke, aan de bovenzijde gestreepte ring, meestal grijsbruin gekleurd door de sporen. De bovenkant van de ring is glad, de onderkant met vlokkige schubjes.

De Echte kopergroenzwam is van april tot en met november vrij algemeen te vinden op strooisel in loof- en naaldbossen en in tuinen. Hij staat alleen of in groepjes. Het jonge vruchtlichaam bezit een donkerblauwe kegel- tot klokvormige hoed met ingerolde rand; later wordt de hoed vlakker en licht okergeel van kleur. De lamellen staan dicht opeen en hebben een grijswitte kleur, die naarmate de zwam ouder wordt donker purpergrijs wordt, met een wit-vlokkige rand. De lamelsnede heeft een wit glinsterend randje, waarmee het te onderscheiden is van de valse kopergroenzwam.


Links: de Echte kopergroenzwam in een vroeg stadium. Rechts: de Echte kopergroenzwam in een meer gerijpt stadium.

De steel van de kopergroenzwam is slank en vaak iets gebogen, met een geribde en bovenop door de sporen purperzwart gekleurde ring waaronder veel witte schubjes. Hierdoor kan men hem onderscheiden van de valse kopergroenzwam die slechts één ringzone heeft. De geur is onopvallend. Het jonge vruchtlichaam bezit een donkerblauwe kegel- tot klokvormige hoed met ingerolde rand. De hoed wordt 3 tot 6 cm breed. De lamellen staan dicht opeen en hebben een grijswitte kleur. De lamelsnede is heeft een wit glinsterend randje.

De Valse kopergroenzwam is ook klokvormige tot gewelfde. Jonge exemplaren hebben een slijmerig oppervlak. De lamellen zijn grijs- tot donkerbruin, uitgebocht of recht aangehecht, met bruine snede. De sporen zijn bruin. De steel is wit met een blauwgroene zweem, met een vage ringzone, meestal grijsbruin gekleurd door de sporen, met daaronder vlokkige schubjes, maar heeft geen ring.